RREGULLAT E SHITBLERJES NE ISLAM

Nga libri: “El-vexhiz fi fikhis-suneti vel-kitabil-aziz” – (Përmbledhës në fikhun e Sunetit dhe të Librit të Shtrenjtë -Kuranit)

Autor: Abdul-Adhim bin Bedevi El-Halefi

Përktheu: Bledar Albani

PARATHËNIE

Falenderimet i takojnë vetëm Allahut, vetëm Atë falenderojmë, prej Tij kërkojmë ndihmë dhe falje të gjynaheve tona. I lutemi Allahut të na ruaj prej sherrit të veteve tona dhe prej të këqiave të punëve tona!

Ai që udhëzon Allahu është i udhëzuar dhe atë që humb Allahu nuk ka kush e udhëzon.

Dëshmoj se nuk ka të adhuruar tjetër me të drejtë përveç Allahut dhe dëshmoj se Muhamedi është rob i Allahut dhe i dërguari i Tij.

Disa vëllezër të mi më kërkuan që t’iu pregatis diçka përmbledhëse në rregullat e shitblerjes duke u ankuar se libra të tillë në gjuhën shqipe ose nuk ka fare, ose janë shumë të rrallë.

Kështu që duke parë këtë nevojë të vëllezërve të mi muslimanë për këtë degë të fikhut Islam dhe për vetë rëndësinë e kësaj teme, ku siç dihet, shitblerja është diçka e përditshme dhe të gjithë e praktikojnë atë për plotësimin e nevojave të tyre.

Kjo të bën të kuptosh shkakun e lejimit të shitjes dhe ndalimin e kamatës; shitja është e dobishme dhe e domosdoshme për njerëzit në përgjithësi, ndërsa kamata është shkatërruese e ekonomisë së popujve në përgjithësi dhe grumbullim i saj në duart e një pjese të vogël njerëzish të cilët janë të pasurit.

Prej këtu kuptohet kapitalizmi dhe sherri i tij mbi njerëzimin. Qëllimi i tij është që i pasuri të shtojë pasurinë e tij kurse i varfëri të zhytet edhe më shumë në varfëri. Shumë njerëz të punojnë dhe pak të posedojnë.

Pikërisht kjo është ajo që fshihet pas kamatës (fajdes), shkatërrueses së ekonomisë së popujve dhe ky është shkaku që Islami e ka ndaluar rreptësisht kamatën dhe që Allahu i ka shpallur luftë atij që e merr apo e jep atë:

“O ju që keni besuar! Kini frikë Allahun dhe ndërprisni çfarë ju ka mbetur nga kamata (këtej e tutje), në qoftë se jeni me të vërtetë besimtarë. Dhe në qoftë se nuk e bëni këtë, atëherë merrni njoftimin për luftë nga Allahu dhe i Dërguari i Tij, por nëse do të pendoheni, atëherë merrni origjinën e pasurisë tuaj. Kështu që as nuk i bëni kujt padrejtësi e as nuk iu bëhet padrejtësi.” (El-Bekare:278-279)

Ndërsa në anën tjetër komunizmi kërkon heqjen e pronës private nga rrënjët dhe zëvendësimin e saj me pronën e përbashkët, duke rënë kështu ndesh me natyrën njerëzore në dëshirën për të poseduar.

Në mes të këtyre dyjave qëndron Islami me drejtësinë e tij në të gjitha fushat e jetës dhe prej tyre sistemi ekonomik.

E zgjata pak me këtë parathënie për të treguar sadopak rëndësinë e shitblerjes për njerëzit dhe vendin e saj në Islam.

Sistemet joislame të ekonomisë na nxisin të mësojmë sistemin Islam dhe praktikimin e tij për zgjidhjen e problemeve ekonomike dhe për të qënë brenda rregullave të sheriatit.

Përsa i përket librit që keni para duarve, ai është një përmbledhje e thjeshtë dhe e qëlluar e autorit në të cilin janë përfshirë thuajse të gjitha degët e fikhut të shitblerjes dhe marrëdhënieve ekonomike.

Metoda e librit është që në fillim të vihen temat e nëntemat pastaj domethëniet e tyre, gjykimi i sheriatit për to dhe argumentet nga Kur’ani dhe Suneti.

Vlen të përmendim se të gjitha Hadithet me të cilat autori është argumentuar janë të sakta dhe shumë prej tyre janë në dy sahihat e Buhariut dhe Muslimit.

Nëse Hadithi ndodhet te Buhariu, jemi mjaftuar vetëm me përmendjen e tij sepse dihet që është i saktë (Sahih) por në rast se Hadithi është (Hasen) e kemi shënuar.

Të gjitha Hadithet e tjera, që nuk janë te Buhariu apo Muslimi, kemi shënuar në kllapa gradën e Hadithit, gjykimi i të cilëve është marrë nga librat e shejkh Muhamed Nasirudin Albanit (Allahu e mëshiroftë).

I lutem Allahut të Lartësuar të më fal mua dhe vëllezërit e mi muslimanë, të na e bëjë të kuptueshme Fenë dhe Ligjet e Tij dhe të na japë sukses në praktikimin e tyre! Allahu është Zoti i kësaj dhe i Vetmi që mundet për këtë!

Bledar Albani

Janar 2004 – Amman, Jordan

KAPITULLI I SHITBLERJES

Ç’është shitblerja?

Shitja është kalimi i diçkaje që ke në pronësi tek dikush tjetër kudrejt një vlere. Ndërsa blerja është pranimi i asaj pronësie.

Gjykimi për shitblerjen

Allahu i Lartësuar thotë:

“Allahu e ka bërë të lejuar tregtinë (shitblerjen) dhe e ka bërë të ndaluar kamatën”[1]

“O ju që keni besuar! Mos e hani pasurinë tuaj me pa të drejtë ndërmjet jush vetëm nëse bëni tregti me pëlqimin e njëri-tjetrit.”[2]

Transmeton Hakim bin Hizam (radiallahu anhu) se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Shitësi dhe blerësi janë të lirë në zgjedhje deri sa të ndahen nga njëri-tjetri.”[3]

Të gjithë muslimanët janë bashkuar (ixhma’) në mendimin se shitblerja është e lejuar. Edhe urtësia e përmban këtë sepse nevojat e njerëzve shpesh lidhen me diçka që është në duart e dikujt tjetër që ndoshta nuk ia përkushton atë atij, kështu që me lejimin e shitblerjes arrihet nevoja pa ndonjë problem.

Nxitja për të arritur jetesën me djersë

Transmeton Mikdami (radiallahu anhu) se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Askush nuk ka ngrënë ushqim më të mirë se ai i duarve të tij dhe Pejgamberi i Allahut, Daudi alejhi selam hante prej punës së duarve të tij.”[4]

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Që ndonjë prej jush të mbartë dru mbi shpinën e tij (për t’i shitur) është më mirë për të se t’i kërkojë njerëzve që mund t’i japin apo mos t’i japin.”[5]

Nuk ka ndalim të pasurohesh nëse i frikësohesh Allahut në të:

Muadh bin Abdullah bin Hubejb transmeton nga babai i tij dhe ky nga xhaxhai i tij se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Nuk ka ndalim të kesh pasuri nëse i frikësohesh Allahut në të dhe shëndeti për të devotshmin është më i mirë se pasuria…”[6]

Nxitja për të qënë ekonomik në kërkimin e rrizkut

Xhabir bin Abdullah (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“O ju njerëz! Kini frikë Allahun dhe kërkojeni rrizkun në hallall sepse nuk do të vdesë ndonjë trup pa plotësuar rrizkun e tij edhe nëse i vonohet ai! Kini frikë Allahun dhe kërkojeni rrizkun mirë! Merrni atë që është hallall dhe lini atë që është haram!”[7]

Nxitja për të qënë i sinqertë dhe ndalimi nga gënjeshtra

Hakim bin Hizam transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Shitësi dhe blerësi janë të lirë në zgjedhje deri sa të ndahen. Nëse ata janë të sinqertë dhe të qartë (në tregtinë e tyre), atëherë tregtia e tyre ka bereqet dhe nëse i fshehin dhe mashtrojnë njëri-tjetrin, atëherë tregtia e tyre zhvishet nga bereqeti.”[8]

Ukbetu bin Amir (radiallahu anhu) thotë se e kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) të thotë:

“Muslimani është vëlla i muslimanit dhe nuk i lejohet muslimanit që t’i shesi vëllait të tij diçka që ka ndonjë të metë vetëm nëse ia bën atë të qartë atij.”[9]

Nxitja për lëshim dhe falje në shitblerje

Xhabir bin Abdullah (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Allahu e mëshiroftë atë burr që është falës kur shet, falës kur blen dhe falës në gjykatë!”[10]

Dobia në konsiderimin e atij që është ngusht

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Një tregtar u jepte borxh njerëzve dhe nëse shihte ndonjë që nuk kishte të paguante i thoshte punëtorëve të tij: Faljani atij se ndoshta Allahu na fal neve! Atëherë Allahu e fail atë.”[11]

Ndalimi i mashtrimit

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) ka thënë:

“I Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) kaloi pranë një burri që shiste një lloj ushqimi. Futi dorën e tij në të dhe pa që ai ishte i përzierë (lartë i mirë dhe brenda i keq), atëherë tha:

“Nuk është presh nesh ai që mashtron.”[12]

Nxitja për t’u ngritur herët në kërkimin e rrizkut

Sahr El-Gamidi (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) thënë:

“O Zoti im! Jepi bereqet popullit tim në mëngjesin e herët të tij (në punën që fillojnë që herët në mëngjes).”[13]

Ç’farë thuhet kur hyn në treg

Salim bin Abdullah bin Umer (radiallahu anhum) transmeton nga babai i tij, nga gjyshi i tij, se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush thotë kur hynë në treg: La ilahe il-lallah vahdehu la sherike lehu, lehul-mulku ue lehul-hamdu, juhji ue jumijtu, ue huve hajun la jemutu, bijedihi el-hajru kul-luhu, ue huve ala kul-li shej’in kadijr (Nuk ka të adhuruar tjetër me të drejtë përveç Allahut të Pashoq, i Tij është sundimi dhe Atij i takon falenderimi, Ai jep jetë dhe vdekje, Ai është i Gjallë dhe nuk vdes, në Dorën e Tij është e gjithë e mira dhe Ai është i mundshëm për çdo gjë), atij Allahu i shkruan një miljon të mira, if shin një miljon të këqia dhe i ndërton një shtëpi në xhennet.”[14]

Allahu e ka bërë të lejuar shitblerjen

Shitblerja në origjinë, e çdo lloji qoftë ajo është e lejuar nëse dy palët janë dakord dhe të kënaqur me të dhe nëse nuk ka gjë të ndaluar nga sheriati.

Llojet e shitblerjes të cilat i ka ndaluar sheriati

1- Bej’ul-garar:

E cila është çdo shitblerje që përmban mosnjohuri (të fshehta që nuk i di njëra palë apo të dyja) ose që përmban rrezikshmëri apo kumar.

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) ka thënë:

“I Dërguari i Allahut ka ndaluar nga shitja me guraleca[15] dhe nga shitja e gararit (mosnjohjes së plotë të mallit).”[16]

Thotë imam Neveviu (Allahu e mëshiroftë) në komentimin e tij të Sahihi të Muslimit:

Shitja e gararit është një bazë e madhe prej bazave të kapitullit të shitblerjeve dhe për këtë shkak Muslimi e filloi këtë kapitull me të. Në këtë lloj shitblerje hynë shumë çështje të pakufizuara, siç është shitja e të arratisurit, shitja e asaj që nuk ekziston, shitja e asaj që nuk e njeh, asaj që nuk ke mundësi ta dorëzosh te blerësi, asaj që nuk e ke akoma në pronësi, shitja e peshkut që është në ujin e detit apo lumit, e qumeshtit në gji, e asaj që ndodhet në barkun e kafshës barsë, e një rrobeje prej rrobeve (e papërcaktuar), një dashi prej deshëve e të tjera si këto shitblerja e të cilave është batil-e kotë, e papranueshme, e palejuar, sepse është gabim (verbëri) i panevojshëm.

Por nëse nevoja kërkon ndonjëherë që të kryhet ndonjë lloj garari (gabimi verbërisht) dhe nuk është e mundur të ruhesh prej tij vetëm se me stërmundime, dhe nëse gabimi është i arsyetueshëm, atëherë lejohet shitblerja.

Duke u nisur prej këtu, muslimanët janë bashkuar në mendimin se shitblerja e xhybes së mbushur (me pambuk a diçka tjetër) është e lejuar edhe nëse ata nuk e hapin për ta parë çka Brenda. Por nëse shitet vetëm mbushja e saj, atëherë kjo shitblerje nuk lejohet.

Dije se shitja e të prekurit (nëse prek mallin atëherë duhet t’a blesh atë që preke), shitja e litarit (ato që kap litari që zgjat je i detyruar t’i blesh), shitja e guralecave, e të tjera si këto, janë prej shitblerjeve për të cilat kanë ardhur tekste të veçanta (në ndalimin e tyre) dhe të gjitha ato hyjnë në ndalimin e shitjes së gararit (verbërisë), por ato janë përmendur të veçuara për shkak se kanë qenë prej shitblerjeve të njohura në kohën e injorancës, para Islamit dhe Allahu e di më së miri. Mbaroi fjala e Imam Neveviut (Allahu e mëshiroftë).

Shitja me të prekur dhe me të hedhur

Transmetohet nga Ebu Hurejra (radiallahu anhu) se ka thënë:

“Jemi ndaluar prej dy shitblerjeve: shitja me të prekur (el-mulamese) dhe shitja me të hedhur (el-munabedhe): El-mulamese është prekja e çdonjërit prej të dyve rroben (plaçkën) e tjetrit pa dashje, kurse el-munabedhe është hedhja e çdonjërit prej atyre dyve rroben e tij tek tjetri pa parë njëri prej tyre rroben e tjetrit.”[17]

Ebu Seid El-Hudri (radiallahu anhu) thotë:

“Na ka ndaluar i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) nga dy shitblerje dhe dy veshmbathje: Na ka ndaluar nga shitblerja me të prekur dhe me të hedhur:

të prekurit (el-mulamese) është të prekë një burr rroben e një tjetri me dorën e tij, natën apo ditën dhe është i detyruar ta blejë atë, kurse të hedhurit (el-munabedhe) është të hedhë një burr rroben e tij tek një tjetër dhe ai tjetri të hedhë rroben e tij tek ky i pari duke qenë kjo shitblerja e tyre pa marrë parasysh pranimin apo pëlqimin.”[18]

Shitja e këlyshit të këlyshit të barsës

Ibnu Umeri (radiallahu anhuma) ka thënë:

“Njerëzit në kohën e injorancës kryenin shitblerjen e mishit të këlyshëve deri në këlyshin e këlyshit të barsës, dhe këlyshi i barsës është që të pjellë deveja dhe pastaj të mbarset këlyshi i saj që ajo polli. I Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) i ndaloi ata nga kjo shitblerje.”[19]

Shitja me guraleca

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) ka thënë:

“I Dërguari i Allahut ka ndaluar nga shitja me guraleca dhe nga shitja e gararit (mosnjohjes plotësisht të mallit).”[20]

Thotë imam Neveviu (Allahu e mëshiroftë) në komentimin e Sahihut të Muslimit:

“Përsa i përket shitjes me guraleca, në domethënien e saj ka tre mendime:

I pari: Që të thotë shitësi: të kam shitur ato rroba mbi të cilat do të bjenë këto gurë që do të hedh, ose të kam shitur pjesën e tokës prej këtu e deri atje ku do të shkojë ky guri.

I dyti: Që të thotë shitësi: Të kam shitur atë që do zgjedhësh deri sa të hedh gurin.

I treti: Që ta quajnë hedhjen e gurit shitje dhe të thotë: Nëse e godet këtë rrobë me gurë, atëherë e ke blerë me kaq lek.”

2- Shitja e diçkaje që nuk e posedon në të vërtetë

Hakim bin Hizam (radiallahu anhu) thotë: I thashë të Dërguarit të Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem): Nëse dikush më kërkon t’i shes diçka që nuk më ndodhet, a t’ia shes atij? Ai tha:

“Mos shit atë që nuk ndodhet tek ti!”[21]

3- Shitja e mallit që ke blerë para se ta marrësh në dorë

Ibnu Abasi (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush blen një ushqim, most a shesë atë para se t’i dorëzohet në dorë!”

Thotë Ibnu Abasi: “Dhe çdo gjë tjetër llogaritet si ushqimi.”[22]

Transmeton Tausi nga Ibnu Abasi se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush blen një ushqim, mos t’a shesë atë deri sa t’a peshojë!”

I thashë Ibnu Abasit: Përse kështu? Ai tha: A nuk i sheh disa që shesin e blejnë me arë (flori) kurse ushqimi vonohet?”[23]

4- Shitja mbi shitjen e vëllait tënd (tregtarit tjetër)

Ibnu Umeri (radiallahu anhuma) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Askush prej jush mos të shesë mbi shitjen e vëllait të tij![24] (duke i thënë blerësit që është tek tregtari tjetër duke bërë pazar, hajde blije tek unë me kaq lek, më pak se sa i tha i pari).

5- Shitja e Ijnes (me hile)

Kjo është ajo shitje që bëhet duke i shitur një mall dikujt dhe lekët me të pritur deri në një afat të caktuar, pastaj blerësi ia shet të njëjtin mall atij që ia bleu por me lekët në dorë dhe më pak se sa e bleu. Kjo është një lloj kamate me hile, sepse në fakt ai nuk donte mallin por lekët borxh.

Ibnu Umeri (radiallahu anhuma) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Në kohën kur të blini e shisni me hile (ijneh), të shkoni pas bishtit të lopës (pasurirë së kësaj bote), të pëlqeni të mbjellat dhe të lini xhihadin, atëherë Allahu do hedhë mbi ju përçmim e përulje dhe nuk do ta heqë atë prej jush deri sa t’i ktheheni fesë tuaj.”[25]

6- Shitja me afat duke rritur çmimim (shitja me këste)

Është përhapur këto kohë shitja me afatizim dhe me rritje të çmimit origjinal të mallit e cila njihet me emrin: shitja me këste. Siç është e njohur, kjo shitje bëhet duke shitur mallin me këste dhe duke shtuar në çmimin e tij kudrejt kohës së shtyrë si p.sh. të jetë çmimi i mallit një mijë $ dhe të shitet me këste një mijë e dyqind $. Kjo lloj shitje është e ndaluar.

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush bën dy shitje në një shitje, ose t’a prishë njërën, ose ka ngrënë kamatën.”[26]

Gjërat të cilat nuk lejohet të shiten

1- Alkooli

Aisha (radiallahu anha) thotë: Kur zbritën disa ajete nga fundi i sures Bekare doli i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe tha:

“U ndalua tregtia e alkoolit.”[27]

2- E ngordhura, derri dhe idhujt

Transmetohet nga Xhabir bin Abdullah se ka dëgjuar të Dërguarin e Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) në çlirimin e Mekës të thotë:

“Allahu dhe i Dërguari i Tij e ka bërë haram shitjen e alkoolit, të ngordhurën, derrin dhe idhujt.” I thanë: O i Dërguari i Allahut! Po dhjamin e të ngordhurës, sepse me të lyhen anijet, fërkohen lëkurat e kofshëve dhe e hanë njerëzit në mëngjes? Ai tha:

“Jo, ai është haram” Dhe tha i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) në atë cast: “Allahu i vraftë çifutët! Kur Allahu ua ndaloi atyre dhjamin e të ngordhurës ata e zbukuruan atë, pastaj e shitën dhe hëngrën çmimin e tij!”[28]

3- Qeni

Transmetohet nga Ibnu Mes’ud el-ensari (radiallahu anhu) se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) e ka bërë të ndaluar shitjen e qenit, paret e imorales dhe të fallxhorit.”[29]

4- Pikturat që përmajnë gjëra me shpirt

Seid bin ebi Hasen thotë: Isha te Ibën Abasi (radiallahu anhuma) dhe tek ai erdhi një burrë e i tha: O Ibën Abas! Unë jam një njeri që e ha bukën me punën e duarve të mia dhe unë pikturoj këto piktura.

Ibën Abasi tha: Nuk të them ty vetëm se atë që kam dëgjuar nga i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe ai ka thënë:

“Kush pikturon ndonjë pikturë, Allahu do t’a dënojë atë deri sa t’i japë asaj shpirt dhe ai nuk do të mund t’i japë kurrë shpirt asaj.”

U mërzit ai burri shumë dhe iu zverdh fytyra. Atëherë Ibën Abasi i tha: Nëse do patjetër të pikturosh, atëherë pikturo këto pemë dhe çdo gjë që nuk ka shpirt.”[30]

5- Frutat e pemëve para se të dalin kokrrat apo të piqen

Enes ibën Maliku (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka ndaluar nga shitja e fryteve të pemëve para se të piqen dhe nga shitja e hurmave (temër, hurmat arabe) para kohe. Dikush i tha: Kur është koha e tyre? Ai (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) tha: Kurt ë skuqen apo të zverdhen.”[31]

Transmetuan Enesi gjithashtu se I Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka ndaluar nga shitja e pemëve para pjekjes. I thanë: Kur piqen ato? Tha: Kur të skuqen. Pastaj tha: ç’farë thoni nëse Allahu i ndalon frutat të dalin e të piqen, atëherë ç’farë do t’i japë ai që ka marrë lekët e vëllait të tij?”[32]

6- Të mbjellat para forcimit të kokrrës

Ibën Umeri (radiallahu anhuma) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka ndaluar nga shitja e temrit para kuqjes dhe nga agrumet para se të focohet kokrra dhe të sigurohet se nuk është prekur me ndonjë sëmundje. Ka ndaluar edhe shitësin edhe blerësin.”[33]

☼☼☼

ZGJEDHJA

Ç’është zgjedhja

Zgjedhja është të kërkosh më të mirën për vete prej dy gjërave: ose të zgjedhësh plotësimin e aktit të shitblerjes (t’a përfundosh atë), ose t’a prishësh atë (aktin) dhe të tërhiqesh.

Llojet e zgjedhjes

1- Zgjedhja në vend

Kjo e drejtë për të zgjedhur është për të dyja palët që nga fillimi i aktit deri sa të ndahen nga njëri-tjetri, me kusht që të mos kenë rënë dakord për rrëzimin e zgjedhjes (d.m.th. nëse vënë kusht që në fillim që askush nuk ka të drejtë të tërhiqet nga akti edhe nëse vazhdojnë të jenë bashkë), ose t’a rrëzojnë atë pas aktit apo ta rrëzojë vetëm njëri, atëherë rrëzohet e drejta e tij në zgjedhje dhe ngel e drejta e tjetrit.

Ibnu Umeri (radiallahu anhuma) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kur bëjnë akt shiblerjeje dy vetë, ç’donjëri nga ata të dy ka të drejtën të zgjedhë deri sa të jenë bashkë dhe mos të jenë ndarë, apo njëri nga ata ta ketë lënë tjetrin për të zgjedhur. Nëse njëri ia lë në dorë tjetrit për të zgjedhur dhe pastaj bienë dakord, atëherë është kryer akti i shitblerjes (dhe detyrohet blerësi të marë mallin dhe shitësi vlerën) e nëse ndahen pas aktit por njëri nuk e ka mbaruar aktin, atëherë është kryer akti në ç’do rast.”[34]

Është haram largimi nga vendi i aktit nga ndrojta se pala tjetër ndërron mendje.

Transmeton Amër bin Shuajb nga babai i tij, nga gjyshi i tij se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Dy palët në tregti kanë të drejtën e zgjedhjes deri sa të ndahen, vetëm nëse kanë vënë ndonjë kusht zgjedhjeje, dhe nuk i lejohet askujt që të ndahet nga shoku i tij nga frika e kthimit nga ai akt.”[35]

2- Zgjedhja e vënies së kushteve

Kjo zgjedhje është që të vënë kusht të dyja palët ose njëra që: të ketë të drejtën e zgjedhjes deri në një afat të caktuar sado i gjatë qoftë ai. Ky akt dhe ky kusht ëhtë i saktë.

Ibnu Umer (radiallahu anhuma) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Dy palët në tregti kanë të drejtën e zgjedhjes deri sa të ndahen ose të jetë akti me kushte (të vëna nga të dyja palët ose njëra).”[36]

3- Zgjedhja në mallin me defekt

Përmendëm më parë ndalimin e fshehjes së defektit të mallit dhe nëse ndokush blen një mall me defekt të cilin nuk e ka parë para se të ndaheshin nga akti, atëherë ai ka të drejtën e kthimit të mallit tek shitësi prej të cilit e bleu.

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush blen një dele të pamjelë (për shumë kohë që të duket sikur jep shumë qumësht) dhe e mjel atë, atëherë nëse e pëlqen ashtu le ta mbajë dhe nëse nuk e pëlqen atëherë ta kthejë te i zoti dhe bashkë me të të japë një tas me temër për qumështin që i mori.”[37]

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Nuk lejohet lënia e deles dhe devesë pa mjelë që ti fryhen gjitë dhe nëse ndokush e blen një të tillë, ai ka të drejtën e zgjedhjes pas mjeljes së saj: ose t’a mbajë nëse do, ose ta kthejë bashkë me një tas temër.”[38]

☼☼☼

KAMATA

Ç’është kamata

Kamata (apo fajdeja) është shtesa në origjinën e diçkaje si në Fjalën e Allahut:

“…dhe e sheh tokën të vdekur por kur zbresim mbi të ujin tundet, shtohet dhe mbin në të prej çdo çifti bimësh.”[39]

Ose shtesa në shkëmbim si në shkëmbimin e një dirhemi me dy dirhem.

Gjykimi për kamatën

Kamata është e ndaluar me Kur’an, Sunet dhe ixhma.

Allahu i Lartësuar thotë:

“O ju që keni besuar! Kini frikë Allahun dhe largojuni asaj që ka ngelur prej ribasë (kamatës) nëse jeni besimtarë! Nëse nuk e bëni këtë, atëherë pregatituni për luftë nga Allahu dhe i Dërguari i Tij, e nëse pendoheni, atëherë merrni vetëm origjinën e pareve tuaja! Kështu ju nuk i bëni padrejtësi kujt dhe nuk iu bëhet padrejtësi.”[40]

“Ata që hanë kamatën nuk ngrihën vetëm si ngrihet ai që e ka prekur djalli.”[41]

“Allahu e zhduk kamatën[42] dhe e shton lëmoshën (ia shton atij që jep lëmoshë).”[43]

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Largojuni shtatë shkatërruesëve!” Thanë: Kush janë ato o i Dërguari i Allahut? Tha: “Vënia shok Allahut, magjia, vrasja e atij që ka ndaluar Allahu vetëm se me të drejtë, ngrënia e kamatës (fajdeve), ngrënia e pasurisë së jetimit, dezertimi kur je përballë armikut dhe shpifja ndaj besimtareve të pastërta e të pafajshme.”[44]

Xhabiri (radiallahu anhu) ka thënë: “I Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) e ka mallkuar ngrënësin e kamatës, dhënësin e saj, atë që e shkruan (në akt) dhe atë që dëshmon, dhe tha: ata janë njësoj.”[45]

Ibën Mes’udi (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kamata është shtatëdhjetë e tre llojesh dhe më e lehta e tyre është njësoj sikur të martohet dikush me nënën e tij.”[46]

Abdullah bin Handhale (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Një dirhem që ha dikush nga kamata është më e rëndë se tridhjetë e gjashtë herë zina (imoralitet).”[47]

Ibën Mes’udi (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Ç’dokush që vazhdon ta hajë kamatën do të përfundojë në pakësim të pasurisë.”[48]

Llojet e kamatës

Kamata është dy llojesh: Nesieh dhe fadl:

Kamata nesieh është shtesa e kushtëzuar të cilën e merr borxhdhënësi prej borxhmarrësit kundrejt kohës së borxhit. Kjo lloj kamate është haram me Kur’an, Sunet dhe ixhma.

Kamata e fadlit është shitja e të hollave me të holla, ose shitja e ushqimit me ushqim, duke shtuar në njërin krah (p.sh. të japësh 5 euro dhe të marrësh 6 euro, ose të japësh 1kg. oriz dhe të marrësh 2kg.) Kjo lloj kamate është haram me Sunet dhe ixhma sepse ajo të shpie drejt llojit të parë të kamatës.

Gjërat në të cilat ndalohet kamata

Kamata ndalohet vetëm në gjashtë llojet të cilat i ka përmendur hadithi i mëposhtëm:

Ubadetu bin Samit (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Ari me ar, argjëndi me argjënd, gruri me grur, elbi me elb, temri me temër (hurma arabe) dhe kripa me kripë (shkëmbehen) në të njëjtën sasi, në të njëjtën peshë, dorë më dorë. Nëse ndryshojnë këto lloje, atëherë shisni si të doni me kusht që të jetë dorë më dorë.”[49]

Nëse shitet një nga këto lloje me të njëjtin lloj, si p.sh. ar me ar, apo temër me temër, atëherë është haram shtesa e njërës anë dhe gjithashtu është haram afati.

Duhet patjetër që të jenë të njëjtë në peshë e masë pa marrë parasysh cilësinë, si dhe duhet patjetër që të kryhet shkëmbimi i mallit dorë më dorë në vendin dhe çastin e aktit:

Ebu Seid El-Hudrij (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Mos e shisni arin me ar vetëm nëse janë të barabartë dhe mos shtoni në njërën anë! …dhe mos i shisni ato një në dorë e një në mungesë!”[50]

Umer bin Hatabi (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Ari me ar është kamatë, vetëm nëse shkëmbehet dorë më dorë, gruri me grur është kamatë, vetëm nëse shkëmbehet dorë më dorë, elbi me elb është kamatë, vetëm nëse shkëmbehet dorë më dorë, temri me temër është kamatë, vetëm nëse shkëmbehet dorë më dorë.”[51]

Ibën Seidi (radiallahu anhu) thotë: Na vinte temër i përzierë në kohën e të të Dërguarit të Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe e shkëmbenim dy tasa me një. Kur e mori vesh i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) këtë gjë tha:

“Jo dy tasa hurma me një, as dy tasa grur me një dhe as një dirhem me dy dirhem!”[52]

Por nëse shitet një nga këto gjashtë lloje me lloj tjetër jo prej të njëjtit lloj si p.sh. të shkëmbesh ar me argjend, ose grur me elb, atëherë lejohet dallimi në peshë apo masë me kusht që të bëhet shkëmbimi i mallit në vend siç thuhet në hadithin e Ubades të lartëpërmendur:

Nëse ndryshojnë këto lloje, atëherë shisni si të doni me kusht që të jetë dorë më dorë.”[53]

Si dhe në hadithin e Ubades i cili ndodhet te Ebu Daudi e të tjerë ku i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) thotë:

“Nuk ka problem nëse shkëmbehet ari me argjënd duke qenë se argjend ka më shumë, por dorë më dorë dhe jo për në një kohë të caktuar. Nuk ka problem nëse shkëmbehet gruri me elb duke qenë se elb ka më shumë, por dorë më dorë dhe jo për në një kohë të caktuar.”[54]

E nëse shkëmbehet një prej këtyre gjashtë llojeve me një lloj tjetër të ndryshëm nga ai si p.sh. ar me grurë, ose argjend me kripë, atëherë lejohet dallimi në masë e peshë si dhe afati i dorëzimit.

Aisha (radiallahu anha) transmeton se: “I Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) bleu ushqim (grurë) prej një çifuti për t’ia paguar pas një afati të caktuar dhe i la peng mburojën e tij të luftës.”[55]

Emir San’ani thotë në librin “Subulus-selam”: “Dije se dijetarët kanë rënë dakord në lejimin e shkëmbimit të një lloji në të cilin rrjedh kamata me një lloj tjetër në të cilin rrjedh kamata por të cilët nuk janë të të njëjtit lloj, ky shkëmbin lejohet me afatizim apo me dallim në masë e peshë, siç është shkëmbimi i arit me grurë, argjendit me elb, etj.”

Nuk u lejohet shkëmbimi i hurmave të njoma me të thata përveç se të varfërve që nuk zotërojnë pemë hurme. Atyre u lejohet që të blejnë hurma të njoma (rutab) të marra prej pemës, me hurma të thata.

Abdullah bin Umeri (radiallahu anhu) transmeton se:

“I Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka ndaluar nga shitja me kile e fryteve që janë në pemën e hurmës, me hurma të thata si dhe nga shitja me kile e rrushit të njomë, me rrush të thatë.”[56]

Zejd bin Thabit (radiallahu anhu) transmeton se: “I Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka lehtësuar për të varfërit që kanë hurma të thata, t’i shkëmbejnë ato me hurma të njoma duke i përcaktuar me mendje ata që kanë përvojë.”[57]

Shkaku që i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka ndaluar nga shkëmbimi i hurmave të njoma me të thata është të njomat nëse thahen, atëherë pakësohen:

Seid bin ebi Uekkasi (radiallahu anhu) thotë: U pyet i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) për shkëmbimin e hurmave të njoma me të thata dhe ai tha: “A pakësohen të njomat nëse thahen?” Thanë: Po. “Atëherë ndaloi nga kjo gjë.”[58]

☼☼☼

MARRËVESHJA NË KULTIVIMIN E TOKËS

Ç’është marrëveshja në kultivim

Në kuptimin gjuhësor: kjo është të kultivosh tokën dhe të marrësh një pjesë të fitimit.

Është për qëllim këtu me kultivimin, “El-Muzareah”: Ti japësh tokën dikujt që t’a punojë atë dhe t’a mbjellë me kusht që të ndahet fitimi për gjysëm ose afër saj.

Gjykimi për të

Transmeton Nafi’ se Abdullah bin Umer i ka thënë: “I Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) bëri marrëveshje me çifutët e Hajberit që t’i japin atij gjysmën e prodhimeve bujqësore dhe të pemëve.”[59]

Buhariu thotë: Kajs bin Muslim transmeton nga Ebi Xheafer se ka thënë: Të gjithë muhaxhirinët në Medine kultivonin tokën dhe merrnin gjysmën e fitimit apo një të tretën e tij. E ka bërë këtë Aliu, Sead bin Malik, Abdullah bin Mes’udi, Umer bin AbdulAziz, El-Kasim, Urveh dhe familja e Ebu Bekrit, Umerit dhe e Aliut.”

Kujt i takojnë shpenzimet

Nuk ka problem që shpenzimet e tokës t’i paguajë pronari i tokës ose punëtori, ose të dy së bashku.[60]

Buhariu thotë: “Umeri i merrte në punë njerëzit me kusht që nëse farën e sillte ai, atëherë do të marrë gjysmën e fitimit dhe nëse e sillnin ata, atëherë do të marrin kaq e kaq.” Thotë Buhariu: Ka thënë Haseni (radiallahu anhu): Nuk ka problem që toka të jetë e njërit prej atyre dyve dhe shpenzimet dhe atë që del t’i ndajnë të dy.

Ç’farë nuk lejohet në këtë lloj tregtie

Nuk lejohet kultivimi me kusht që një pjesë e tokës të jetë për pronarin dhe tjetra për punëtorin.

Gjithashtu nuk lejohet për pronarin e tokës të thotë se unë do të marr nga fitimi një numër të caktuar kujtalësh.

Transmeton Handhaletu bin Kajs nga Rafi’ bin Hadixh se ka thënë: Më kanë treguar dy xhajet e mi se ata punonin tokën në kohën e të Dërguarit (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe merrnin prodhimin e anës së kanalit, apo një pjesë të cilën ua ndante pronari. Atëherë i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) i ndaloi nga kjo gjë. I thashë Rafiut: Po nëse kjo bëhet me dinar e dirhem, a lejohet? Tha: Nuk ka problem të paguhen me dinar e dirhem (të holla).

Lejthi ka thënë: “Ajo që ndalohej prej kësaj lloji tregtie ishte ajo në të cilën po të shihte ai që e kupton hallallin dhe haramin, nuk do t’a lejonte atë për shkak të rrezikshmërisë që ka në të (sepse nuk i dihet nëse do të ketë fitim apo jo, madje mund të ketë humbje nëse prodhimin e zë sëmundja apo ndonjë gjë tjetër).”[61]

Transmetohet gjithashtu nga Handhale se ka thënë: Pyeta Rafi’ bin Hadixh për të punuar në tokën e dikujt me të holla[62]? Ai tha: “Nuk ka problem për këtë, …nëse është diçka e ditur dhe e siguruar (për të cilën kanë rënë dakord) nuk ka problem në të.”[63]

☼☼☼

MARRËVESHJA NË PËRKUJDESJEN PËR PEMËT

Ç’është marrëveshja në përkujdesjen për pemët

Ajo është të ngarkojë një pronar dikë që të kujdeset për një numër të caktuar të pemëve të tij me kusht që t’i japë atij gjysmën e frutave apo afër gjysmës.

Gjykimi për të

Ibën Umeri (radiallahu anhuma) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) i vuri kusht çifutëve të Hajberit që t’i paguajnë muslimanëve gjysmën e të korrave dhe gjysmën e frutave të pemëve.”[64]

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) transmeton se Ensarët i thanë të Dërguarit (sal-lallahu alejhi ue sel-lem): Ndaji pemët e hurmave mes nesh dhe mes muhaxhirinëve! Ai tha: Jo. Tha (sal-lallahu alejhi ue sel-lem): Atëherë hiqni ju shpenzimet e shërbimit dhe i ndajmë frutat e tyre. Thanë: Dëgjuam dhe u bindën.”[65]

☼☼☼

NGJALLJA E TOKËS SË VDEKUR

Ç’është toka e vdekur

Toka e vdekur është ajo tokë e pabanuar (djerrë) dhe është krahasuar banimi me jetën dhe djerra me vdekjen.

Ndërsa ngjallja e e tokës së vdekur është që të ngrihet dikush dhe të shkojë te një copë tokë të cilës nuk i njihet ndonjë pronar dhe t’a ngjallë atë me pastrim, mbjellje, vaditje apo ndërtim, duke u bërë kështu pronë e tij.

Nxitja e Islamit për të

Aisha (radiallahu anha) transmeton se i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush ngjall një tokë e cila nuk i përket askujt, atëherë ajo bëhet pronë e tij.”[66]

Urvatu thotë: Kështu gjykoi Umeri në kohën e hilafetit të tij.

Xhabiri (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush ngjall një tokë të vdekur, ajo është e tij.”[67]

Transmeton gjithashtu Xhabiri (radiallahu anhu) se i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush e rrethon një tokë (me gardh a diçka tjetër), ajo është e tij.”[68]

☼☼☼

QIRAJA

Ç’është qiraja

Qiraja është sundimi i dobisë (p.sh. strehimi është dobia e banesës) së diçkaje kudrejt një pagese.

Gjykimi për qiranë

Allahu i Lartësuar thotë:

(فإنْ أرْضَعْنَ لكُمْ فآتُوهُنَّ أجُورَهُنَّ)

“Nëse ato i japin qumësht fëmijëve tuaj, atëherë jepuni atyre shpërblimin (qiranë) e tyre.”[69]

(قالتْ إحْداهُما يا أبَتِ اسْتأجِرْهُ إنَّ خَيْرَ مَنِ استَأجَرْتَ القَوِيُّ الأمِيْنُ)

“Njëra prej atyre dyjave tha: O babai ynë! Punësoje atë me qira sepse ai është më i miri që ke punësuar, është i fortë dhe besnik.”[70]

(فَوَجَدا فيها جِداراً يُريدُ أنْ يَنْقَضَّ فأقامَهُ قال لَوْ شِئْتَ لاَتَّخَذْتَ عليهِ أجراً)

“Ata gjetën aty një mur që donte të rrëzohej dhe ai e ngriti atë. Shoku i tij i tha (Musa alejhi selam i tha Hidrit): Nëse do mund të merrjë shpërblim për të.”[71]

Aisha (radiallahu anha) transmeton se i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe Ebu Bekri morrën me qira një burrë prej fisit Dejl pastaj një prej fisit Abd bin Udej, të cilët ishin udhëzues dhe njohës të mirë të shtegjeve (kjo ka qënë në hixhran e të Dërguarit (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) për në Medine).”[72]

Gjërat në të cilat lejohet qiraja

Ç’do gjë prej të cilës ka dobi dhe struktura e saj qëndron e pa prekur, lejohet qiraja në të nëse nuk ka ndonjë pengesë nga sheriati në lidhje me të.

Është kusht që gjëja e marrë me qira të jetë e njohur, gjithashtu vlera e qirasë të jetë e njohur, koha e qirasë dhe lloji i punës.

Allahu i Lartësuar tregon për atë të moshuarin e Medjenit që i tha Musës alejhi selam:

(إنِّي أريدُ أنْ أُنْكِحَكَ إحدَى ابْنَتَيَّ هاتَينِ على أنْ تأجُرَني ثَمانِيَ حِجَجٍ فإنْ أتْمَمْتَ عَشْراً فَمِنْ عِندِكَ)

“Unë dëshiroj të të jap njërën nga këto dy bijat e mia (për martesë) dhe (mehri i tyre është) të më shërbesh tetë vjet e nëse i plotëson dhjetë, atëherë do të të isha mirënjohës.”[73]

Transmetohet nga Handhale bin Kajs se ka thënë: Pyeta Rafi’ bin Hadixh për të punuar në tokën e dikujt me të holla[74]? Ai tha: “Nuk ka problem për këtë, …nëse është diçka e ditur dhe e siguruar nuk ka problem në të.”[75]

Qiraja (paga) e punëtorit

Ibën Umeri (radiallahu anhuma) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Jepjani hakun punëtorit para se t’i thahet djersa!”[76]

Mëkati i atij që nuk ja jep hakun punëtorit

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Allahu i Lartësuar thotë: Unë jam armik i tre personave në Ditën e Kiametit: një personi që jep për Hirin Tim pastaj tradhton, një personi që shet një njeri të lirë dhe e ha çmimin e tij dhe një personi që merr në punë një punëtor dhe pasi ai ia kryen punën, ky nuk ia jep hakun e tij.”[77]

Gjërat në të cilat nuk lejohet qiraja

Allahu i Lartësuar thotë:

(وَ لا تُكْرِهُوا فَتَياتِكُمْ على البِغاءِ إنْ أرَدْنَ تَحَصُّناً لِتَبْتَغُوا عَرَضَ الحياةِ الدُّنيا وَ مَنْ يُكْرِههُّنَّ فإنَّ اللهَ مِنْ بَعْدِ إكْراهِهِنَّ غَفُورٌ رَحِيمٌ)

“Dhe mos i detyroni robëreshat për prostitucion nëse ato dëshirojnë dlirësinë, me qëllim që të përfitoni diçka nga pasuritë e kësaj bote. Por nëse ndonjë i detyron ato, atëherë Allahu pas një detyrimi të tillë është Falës i Madh, Mëshirëplotë.”[78]

Xhabiri (radiallahu anhu) transmeton se një robëreshë e Abdullah bin Ubej bin Selul (koka e munafikëve) që quhej Mesikeh dhe një tjetër që quhej Emimeh, ai i detyronte ato për prostitucion dhe ato u ankuan tek i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem). Atëherë Allahu zbriti Fjalën e Tij: Mos i detyroni robëreshat për prostitucion…deri në Fjalën e Tij: Allahu është Falës i Madh, Mëshirëplotë.”[79]

Ebu Mes’ud El-Ensari (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) e ka bërë haram çmimin e qenit, paratë e prostitucionit dhe qiranë e fallxhorit.”[80]

Qiraja në leximin e Kur’anit

Abdurrahman bin Shibël el-ensari thotë: Kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) të thotë:

“Lexoni Kur’an dhe mos u ushqeni me të! Mos shtoni pasurinë me të! Mos e harroni atë (duke ndenjur gjatë pa lexuar) dhe mos e teproni në të (duke zbukuruar zërin së tepërmi)!”[81]

Xhabir bin Abdullah thotë: I Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) doli tek ne dhe ne ishim duke lexuar Kur’an e në mesin tonë ndodheshin beduinë dhe joarabë. Ai tha:

“Lexoni se leximi juaj është i saktë! Do të vijnë pas jush njerëz që do t’a teprojnë në leximin e tij (duke zbukuruar zërin dhe duke u përpjekur që të nxjerrin shkronjat në një mënyrë të tepruar ashtu që të mburren e të bëhen të njohur), do të kërkojnë shpërblimin e tij shpejt dhe nuk do t’a vonojnë atë (do të kërkojnë shpërblimin (qiranë) e leximit në këtë botë dhe do i japin përparësi mbi shpërblimin e botës tjetër).”[82]

Ebu Seid El-Hudri (radiallahu anhu) transmeton se ka dëgjuar të Dërguarin e Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) të thotë:

“Mësojeni Kur’anin dhe kërkojini Allahut me të xhenetin para se t’a mësojnë atë njerëz që kërkojnë me të (mësimin e tij) dunjanë! Kur’anin e mësojnë tre persona: një person që mburret me të (për të fituar emër), një që ushqehet me të dhe një që e lexon atë për Hir të Allahut.”[83]

☼☼☼

SHOQËRITË TREGTARE

Ç’është shoqëria tregtare

Shoqëria tregtare është një marrëveshje që bëhet ndërmjet dy personave apo më shumë që të bashkohen me qëllim që të arrijnë të fitojnë në tregti. Kjo shoqëri mund të ndodh edhe pa ndonjë marrëveshje siç është rasti me trashëgiminë.

Gjykimi për shoqërinë tregtare

Allahu i Lartësuar thotë:

(و إنَّ كَثيراً مِنَ الخُلطاءِ لَيَبْغي بَعْضُهُمْ على بَعْضٍ إلاَّ الذينَ آمَنُوا و عَمِلُوا الصالِحاتِ و قَليلٌ ما هُمْ)

“Dhe me të vërtetë, shumë bashkëpjesëtarë i bëjnë padrejtësi njëri-tjetrit përveç atyre të cilët besojnë dhe punojnë mirësi e drejtësi. E sa pak janë këta!”[84]

(وَ إنْ كانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلالَةً أوِ مْرَأةٌ و لَهُ أخٌ أوْ أُخْتٌ فَلِكُلِّ واحدٍ منهُما السُّدُسُ فإنْ كانوا أكْثَرَ مِنْ ذلِكَ فَهُمْ شُرَكاءُ في الثُّلُثِ)

“Nëse ndonjë burrë apo grua nuk lë pas as paraardhës dhe as pasardhës, por ka vëlla ose motër, secili prej tyre merr një të gjashtën (e trashëgimisë), por nëse lë më shumë se dy, atëherë ata janë pjesëmarrës (ortakë) në një të tretën e trashëgimisë.”[85]

Es-Saib (radiallahu anhu) transmeton se i ka thënë të Dërguarit (sal-lallahu alejhi ue sel-lem): “Ke pas qënë ortaku im në kohën e injorancës dhe ishe ortaku më i mirë (që gjendej)…”[86]

Shoqëria tregtare sipas sheriatit

Thotë imam Sheukani në “Sejli el-xhirar”, 3/246,248:

“Shoqëria e rregullt në sheriat është ajo shoqëri që gjendet si rrjedhojë e pëlqimit të dy palëve apo më shumë në mënyrë që ç’donjëri prej tyre të fusë një sasi të caktuar parashë dhe pastaj t’i fusin ato në tregti me qëllim që të arrijnë të fitojnë dhe në fund t’a ndajnë fitimin në atë mënyrë që secili të marrë në raport me të hollat që futi në atë aktivitet biznesi.

Nëse ata bienë dakord që t’a ndajnë fitimin në mënyrë të barabartë pa marrë parasysh se nga sa lekë kanë futur, atëherë kjo është e lejuar meqë ata e kanë pëlqyer një gjë të tillë qoftë edhe sikur të jetë pasuria që ka futur ndonjëri prej tyre shumë e vogël dhe pasuria e tjetrit e madhe. Nuk ka problem në sheriat për një gjë të tillë përderisa ajo tregti të jetë me pëlqimin e të gjithë ortakëve dhe me dëshirën e tyre.

AZHIOTAZHI (EL-MUDARABE)

Ç’është azhiotazhi:

Azhiotazhi (el-mudarabe) është marrë prej bredhjes nëpër tokë që do të thotë udhëtimi me qëllim tregtie.

Allahu i Lartësuar thotë:

(و آخَرُونَ يَضْرِبُونَ في الأرْضِ يَبْتَغُونَ مِنْ فَضْلِِ اللهِ)

“…Dhe të tjerë udhëtojnë nëpër tokë duke kërkuar Begatitë e Allahut…”[87]

Quhet gjithashtu në arabisht Kirad-ndarje, shkëputje, sepse i zoti i pasurisë ndan një pjesë të pasurisë së tij për t’a futur në tregti si dhe ndan gjithashtu një pjesë të fitimit me ortakun që bëri tregti me pasurinë e tij.

Është për qëllim me azhiotazhin këtu: “Marrëveshja ndërmjet dy palëve për të paguar njëra palë shumën që duhet për aktivitetin e caktuar palës tjetër e cila do t’i punojë ato në atë aktivitet dhe fitimin do t’a ndajnë sipas asaj që bienë dakord që në fillim (njëra palë ka të hollat kurse tjetra përvojën dhe lodhjen)”

Gjykimi për azhiotazhin

Ibën Mundhir thotë në librin (radiallahu anhu) tij “El-Mexhmu'”, f.124:

“Dijetarët janë bashkuar në mendimin se azhiotazhi me ar e argjend (të holla, para) është i lejuar, si dhe janë bashkuar gjithashtu në fjalën se punëtori ka të drejtë t’i vërë kusht financuesit për të marrë një të tretën e fitimit, gjysmën e tij, ose aq sa bienë dakord që në fillim të marrëveshjes dhe me kusht që të jetë e ditur nga të dyja palët që në fillim.”

Edhe shokët e të të Dërguarit (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) kanë punuar me azhiotazh:

Zejd ibën Eslem transmeton nga babai i tij se ka thënë: Doli Abdullahi dhe Ubejdilahi, dy bijtë e Umer bin Hatabit (radiallahu anhum) me një ushtri për në Irak. Kur mbërritën kaluan nga Ebu Musa El-Esh’ari që ishte kryetar i Basras. Ai u uroi mirëseardhjen dhe pastaj tha: Nëse do të mund të bëja diçka për ju, do ta bëja. Pastaj tha: Ah! Po, këtu kam prej pasurisë së Allahut (lekët e zekatit të banorëve të Basras) të cilën desha t’ia dërgoj prijësit të besimtarëve. Unë po ua jap juve që të bleni prej mallit të Irakut dhe pastaj t’a shisni në Medine. Pasi t’a shisni mallin, jepini origjinën e të hollave prijësit të besimtarëve, ndërsa fitimin e keni ju të dy. Ata thanë: Do t’a donim një gjë të tillë.

Ashtu bëri dhe i shkruajti Umer bin Hatabit (radiallahu anhu) që të marrë të hollat (e zekatit) prej tyre.

Pasi që erdhën në Medine dhe fituan prej tregtisë, shkuan te Umeri (radiallahu anhu) për të paguar lekët e zekatit që u dha Ebu Musa.

Ai (Umeri) tha: A i dha të gjithë ushtrisë kështu si juve? Thanë: Jo. Atëherë Umeri (radiallahu anhu) tha: Domethënë ju dha meqë jeni bijtë e prijësit të besimtarëve! Dorëzojeni pasurinë e zekatit bashkë me fitimin!

Abdullahi nuk foli, kurse Ubejdilahi tha: Nuk duhet t’a bësh këtë o prijësi i besimtarëve, sepse nëse kjo pasuri do të ishte pakësuar në tregti apo do të kishte humbur e gjitha, atëherë ne do t’a kompensonim atë!

Umeri tha: Dorëzojeni!

Abdullahi përsëri heshti, kurse Ubejdilahi tha të njëjtën gjë.

Atëherë dikush prej të pranishmëve tek Umeri (radiallahu anhu) tha: O prijësi i besimtarëve! Përse nuk e llogarit si azhiotazh? Tha: Po e llogaris si të tillë. Atëherë Umeri (radiallahu anhu) mori origjinën e pasurisë (lekët e zekatit) dhe gjysmën e të gjithë fitimit (për t’i vënë në arkën e pasurisë së muslimanëve) dhe mori Abdullahi me Ubejdilahin, dy bijtë e Umer bin Hatabit, gjysmën tjetër të fitimit.”[88]

Besnikëria e punëtorit

Azhiotazhi është i lejuar në ç’do formë qoftë; i kufizuar (nga i pasuri, si p.sh. të thotë që bëj këtë lloj tregtie, apo mos e ngarko mallin në anije etj.) apo i pakufizuar (si p.sh. të thotë që bëj ç’do lloj tregtie që do) dhe punëtori nuk kompenson asgjë vetëm në rast se e prish diçka me dashje apo duke bërë diçka që ia ka ndaluar i zoti i pasurisë.

Ibën Mundhiri thotë: Dijetarët janë bashkuar në mendimin se nëse i zoti i pasurisë e ndalon punëtorin të shesë mall pa lekë në dorë dhe ai shet, atëherë punëtori duhet t’a kompesojë atë (nëse nuk ia kthejnë borxhin).

Hakim ibën Hizami (radiallahu anhu), shok i të Dërguarit të Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) kur i jepte dikujt pasuri me qëllim azhiotazhi, i vinte kusht që mos t’a fuste atë para në mëlçi të njoma (ushqime që prishen), mos t’ë kalonte me të detin dhe mos të kalonte nëpër barqet e luginave. Nëse bën ndonjë prej këtyre, atëherë do të kompesosh mallin tim.”[89]

☼☼☼

PARAPAGIMI

Ç’është parapagimi (es-selem)

Es-Selem është shitja e diçkaje të përshkruar e të përcaktuar e cila nuk është prezent por që pritet të vijë duke paguar çmimin para dorëzimit të mallit.

Gjykimi për të

Allahu i Lartësuar thotë:

(يا أيُّها الذينَ آمَنُوا إذا تَدايَنْتُمْ بِدَيْنٍ إلى أجَلٍ مُسَمًّى فاكْتُبُوهُ)

“O ju që keni besuar! Kur të lidheni për një borxh për një kohë të caktuar, shkruajeni atë!”[90]

Thotë Inën Abasi (radiallahu anhu): “Betohem se parapagimin e siguruar për në një kohë të caktuar, Allahu e ka bërë hallall në Librin e Tij dhe e ka lejuar atë. Pastaj lexoi Ajetin e mësipërm.”[91]

Gjithashtu, ibën Abasi (radiallahu anhu) thotë:

“Kur i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) erdhi në Medine, ata shisnin hurmat me paradhënie dy apo tre vjet para. Ai (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) tha:

“Kush parapaguan për diçka, atëherë të jetë pesha e caktuar, masa e caktuar dhe koha e caktuar!”[92]

Parapagimi atij që nuk e posedon bazën e mallit (farën)

Nuk është kusht në es-selem që i parapaguari për një mall të caktuar t’a posedojë atë në çast:

Muhamed iben ebi Muxhalid thotë: Më dërgoi Abdullah ibën Shidad dhe Ebu Burde tek Abdullah ibën ebi Auf (radiallahu anhuma) dhe më thanë: Pyete atë nëse parapaguanin shokët e të Dërguarit (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) në kohën e tij (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) për grurin? Abdullahi tha:

“Parapaguanim fise të Shamit për grur, elb dhe vaj, për sasi të caktuar dhe kohë të caktuar.” I thashë: A i paguanit vetëm atij që e kishte farën? Tha: Nuk pyesnim fare për këtë gjë.

Pastaj më dërguan te Abdurrahman ibën Ebza dhe pasi e pyeta më tha: “Shokët e të të Dërguarit (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) parapaguanin në kohën e tij (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe nuk i pyesnim nëse kishin farë apo jo.”[93]

BORXHI

Dobia e dhënies borxh

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush i heq muslimanit një ankth e brengë në këtë botë, atij Allahu do t’i heqi një nga ankthet e Ditës së Gjykimit dhe kush ia lehtëson atij që është ngushtë (duke ia falur borxhin ose duke ia larë atë, apo duke ia shtyrë afatin), Allahu do t’ia lehtësojë atij në dunja dhe ahiret. Allahu është në ndihmën e robit të Tij derisa ai të jetë në ndihmën e vëllait të tij.”[94]

Ibën Mes’udi (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Ç’do musliman që i jep borxh vëllait të tij dy herë, i shkruhet sikur ka dhënë sadaka sa vlera e njërës herë.”[95]

Shtrëngimi në të

Theubani, shërbëtori i të Dërguarit të Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Atij që i ndahet shpirti nga trupi dhe është i pastër nga tre gjëra, do të hyjë në Xhenet: nga mendjemadhësia, fshehja e plaçkës së luftës dhe borxhi.”[96]

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Shpirti i besimtarit qëndron i lidhur me borxhin e tij deri sa t’i shlyhet.”[97]

Ibën Umeri (radiallahu anhuma) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush vdes duke pasur borxh një dinar apo një dirhem, do t’i shlyhet nga punët e tij të mira. Nuk do të ketë atje as dinar e as dirhem.”[98]

Transmeton Ebu Katade (radiallahu anhu) se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) u ngrit dhe foli. U përmendi atyre se xhihadi në Rrugën e Allahut dhe besimi në Allahun, janë punët më të mira. Një burrë u ngrit dhe tha: O i Dërguari i Allahut! Nëse unë vritem në Rrugën e Allahut, a më fshihen gjynahet? I Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) i tha atij:

“Po, nëse ti vritesh në Rrugën e Allahut duke qënë se ke duruar dhe ke kërkuar shpërblimin e Allahut, në ball dhe jo në shpinë (nuk ke qenë duke dezertuar dhe kthyer shpinën armikut).” Pastaj tha i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem): Si the? Tha: Thashë se nëse vritem në Rrugën e Allahut, a më fshihen gjynahet? I Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) tha:

“Po, nëse vritesh në Rrugë të Allahut duke qenë se ke duruar dhe ke kërkuar shpërblimin nga Allahu, në ball dhe jo në shpinë, përveç borxhit (d.m.th. borxhi nuk të falet). Xhibrili ma tha këtë gjë (tani).”[99]

Ai që merr paret e njerëzve dhe ka për qëllim t’i kthejë ato, apo t’i prishë

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Ai që merr paret e njerëzve dhe ka për qëllim që t’i kthejë ato, Allahu ia shleftë ato (e ndihmoftë në kthimin e borxhit) dhe ai që i merr duke pasur për qëllim shpërdorimin e tyre, Allahu e shpërdëroftë atë!”[100]

Shuajb ibën Amër thotë: Na ka treguar Suhejb el-Hajër se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Ai burrë që merr një borxh dhe ka për qëllim që mos t’a kthejë atë, do t’a takojë Allahun duke qënë hajdut.”[101]

Urdhëri për shlyerjen e borxhit

Allahu i Lartësuar thotë:

(إنَّ اللهَ يَأمُرُكُمْ أنْ تُؤدُوا الأماناتِ إلى أهْلِها و إذا حَكَمْتُمْ بينَ الناسِ أنْ تَحْكُمُوا بالعَدْلِ إنًَّ اللهَ نِعِماً يَعِظُكُمْ بِهِ إنَّ اللهَ كانَ سَمِيْعاً بَصِيراً)

“Sigurisht që Allahu iu urdhëron t’ua ktheni prapë atyre që u takojnë gjërat e dhëna juve amanet për ruajtje në besim dhe që kur të gjykoni mes njerëzve, të gjykoni me drejtësi. Vërtet sa i shkëlqyer është mësimi që Allahu jua jep juve! Vërtet Allahu është gjithnjë Gjithëdëgjues, Gjithëshikues.”[102]

Mirësjellja në kërkimin e kthimit të borxhit

Ibën Umeri dhe Aisha (radiallahu anhuma) transmetojnë se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush kërkon një të drejtë të tij (borxhin) t’a kërkojë atë me butësi…”[103]

Shtyrja e afatit të atij që është ngushtë

Allahu i Lartësuar thotë:

(وَ إنْ كانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إلى مَيْسَرَةٍ وَ أنْ تَصَدَّقُوا خَيرٌ لَكُمْ إنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ)

“Dhe në qoftë se borxhliu është në vështirësi, atëherë i lini kohë atij derisa t’i lehtësohet mundësia për t’i kthyer detyrimet, por nëse ju ia falni në shenjë mirësie, kjo është shumë më mirë për ju, vetëm sikur t’a dinit.”[104]

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) tregon se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Një njeri gjithmonë u jepte borxh njerëzve dhe i thoshte shërbyesit të tij sa herë që e çonte për këtë punë te njerëzit: “Nëse borxhliu është i varfër, falja atij, që kështu të mund të na falë Allahu neve.” Kështu që kur ai shkoi te Allahu (ndërroi jetë), Allahu e fali atë.”[105]

Ebu El-Jusr (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush dëshiron që Allahu t’a fusë në Hijen e Tij (në Ditën e Kijametit), atëherë le t’ia shtyjë afatin borxhliut që është ngushtë ose t’ia falë borxhin atij!”[106]

Mosshlyrja e borxhit prej atij që ka mundësi është padrejtësi

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Shtyrja e shlyerjes së borxhit prej atij që ka mundësi është padrejtësi.”[107]

Izolimi i atij që ka mundësi të shlyejë borxhin dhe nuk e bën

Transmeton Amër bin Sherijd nga babai i tij se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Shtyrja e shlyerjes së borxhit prej atij që ka mundësi e bën të lejuar hapjen e fjalës se ai ka bërë padrejtësi dhe dënimin e tij me izolim e kërcënim.”[108]

Ç’do borxh që sjell fitim është kamatë

Ebu Burdeh thotë: Shkova në Medine dhe takova Abdullah bin Selam. Ai më tha: Eja me mua në shtëpinë time që të të jap të pish me kupën në të cilën ka pirë i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe të falesh në një xhami në të cilën ai është falur. Shkova me të dhe më dha të pija dhe hurma për të ngrënë pastaj u fala në xhaminë e tij. Më tha: Ti je në një tokë në të cilën është shfaqur kamata. Prej llojeve të kamatës është që njëri prej jush të marrë borxh për një afat të caktuar dhe kur të vijë afati, të shlyejë borxhin dhe të sjellë bashkë me të një torbe në të cilën ka një dhuratë. Ruaju asaj torbeje dhe asaj që ka në të!”[109]

☼☼☼

PENGU

Ç’është pengu

Pengu në kuptimin gjuhësor është izolimi. Prej kësaj është edhe Fjala e Allahut:

(كُلُّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ رَهينَةٌ)

“Secili është peng për atë që ai ka fituar.”[110]

Ndërsa në koptimin legjislativ, pengu është të lësh një plaçkë (peng) të lidhur me borxhin, në mënyrë që borxhdhënësi të marrë prej asaj plaçkeje hakun e tij nëse borxhliu nuk e shlyen dot borxhin.

Gjykimi për pengun

Allahu i Lartësuar thotë:

(وَ إنْ كُنْتُمْ على سَفَرٍ وَ لَمْ تَجِدُوا كاتِباً فَرِهانٌ مَّقْبُوضَةٌ)

“Dhe nëse jeni në udhëtim dhe nuk mundeni të gjeni dot shkrues (të borxhit), atëherë merrni ose lini peng diçka!”[111]

Përkufizimi i lënies së pengut me udhëtimin në këtë ajet është përmendur se në udhëtim ndodh më shpesh kjo gjë, por kjo nuk do të thotë që në raste normale dhe joudhëtimi, kjo gjë (pengu) të jetë i ndaluar, sepse hadithet e të Dërguarit (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) tregojnë lejueshmërinë e kësaj.

Tregon Aisha (radiallahu anha) se:

“I Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) bleu ca drith te një çifut me qëllim që t’ia paguajë në një afat të caktuar dhe i la atij peng mburojën e tij të luftës.”[112]

A lejohet përdorimi i pengut?

Nuk i lejohet atij që e merr pengun t’a përdorë dhe të përfitojë prej tij, për arsyen që thamë tek borxhi: çdo borxh që sjell fitim është kamatë.

Por në rast se pengu është kafshë ngarkese apo kafshë që i merret qumështi, atëherë i lejohet pengëmbajtësit që t’i hipë asaj apo t’a mjelë atë tjetrën nëse ai i ushqen ato.

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) tregon se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kafsha e ngarkesës mund të përdoret për t’i hipur nëse është lënë peng dhe nëse shpenzohet për të. Qumështi i kafshës mund të pihet nëse është lënë peng dhe nëse shpenzohet për të. Dhe ai që i hipën asaj apo i merr qumështin ka për detyrë t’a ushqejë atë.”[113]

☼☼☼

TRANSFERIMI I PARAVE

Ç’është transferimi i parave

Transferimi i parave është kalimi i borxhit prej dikujt tek dikush tjetër.

Nëse dikush i ka marrë dikujt para borxh dhe atij i ka marrë borxh një i tretë, dhe ky e transferon borxhin që i ka dhënë të tretit tek i pari (d.m.th. që borxhin që i ka marrë këtij ai i treti mos t’ia kthejë këtij, por atij të parit të që ky i ka marrë borxh), atëherë borxhdhënësi i parë ka për detyrë që t’i drejtohet borxhliut të tretë nëse ai ka mundësi t’a shlyejë borxhin.

I Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) thotë:

“Shtyrja e kthimit të borxhit nga ai që ka mundësi është padrejtësi dhe nëse ndokush nga ju transferohet tek ndonjë që ka mundësi financiare, atëherë le të transferohet!”[114]

☼☼☼

DEPOZITIMI (AMANETI)

Ç’është depozitimi

Depozitimi apo amaneti është lënia e diçkaje për t’a ruajtur tek dikush tjetër.

Gjykimi për të

Nëse dikush i lë vëllait të tij për të ruajtur një plaçkë (amanet), atëherë është e pëlqyeshme që ai t’a pranojë atë nëse është i sigurtë te vetja se mund t’a ruajë atë amanet. Shkaku i të qënurit e pëlqyeshme pranimi i amanetit është duke u nisur nga rregulli i të ndihmuarit njëri-tjetrin në punë të mira e të devotshme.

Pastaj është detyrë për mbajtësin e amanetit që t’ia kthejë atë të zotit të tij kur ai t’a kërkojë atë.

Allahu i Lartësuar thotë:

(إنَّ اللهَ يأمُرُكُمْ أنْ تُؤدُّوا الأماناتِ إلى أهلِها)

“Sigurisht që Allahu ju urdhëron që t’ua ktheni prapë atyre që u takojnë gjërat e dhëna juve amanet për ruajtje në besim.”[115]

I Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) thotë:

“Ktheja amanetin atij që t’a ka lënë atë në besim!”[116]

Kompensimi i amanetit nëse prishet në dorën e mbajtësit

Nuk kompenson gjë mbajtësi i amanetit vetëm në rast se nuk kujdeset ashtu si duhet për të.

Tregon Amër bin Shuajb nga babai i tij, nga gjyshi i tij se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Atij që i lihet një amanet, nuk kompeson gjë nëse ai prishet tek ai.”[117]

Tregon gjithashtu (Amri) se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Nuk ka kompesim mbi atë që i është besuar diçka.”[118]

Enes bin Malik (radiallahu anhu) tregon se Umer bin Hatabi (radiallahu anhu) i ngarkoi atij që të kompensonte një plaçkë që i ishtë lënë amanet dhe u vodh.”

Thotë Bejhakiu: Kjo ka ndodhur se ai nu është kujdesur për të ashtu si duhet, kështu që e kompensoi atë për shkak të moskujdesit.[119]

HUADHËNIA

Ç’është huadhënia

Dijetarët e fikhut thonë: Huadhënia është lejimi që bën i zoti i një plaçke një tjetri për të përdorur plaçkën e tij pa paguar gjë kudrejt atij përdorimi.

Gjykimi për të

Të japësh hua është diç;a e pëlqyer duke u nisur nga Fjala e Allahut të Lartësuar që thotë:

(و تَعاوَنوا على البِرِّ و التَّقْوى)

“Ndihmojeni njëri-tjetrin në punë të mira e të devotshme!”[120]

I Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) thotë:

“Allahu është në ndihmë të robit deri sa të jetë ai në ndihmë të vëllait të tij.”[121]

Allahu i Lartësuar ka folur rëndë për ata që nuk japin hua:

(فَوَيلٌ لِّلْمُصَلِّينَ الذين هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُون, الذين هُمْ يُراءُونَ وَ يَمْنَعُونَ الماعُونَ)

“Mjerë për ata që falen (për sy e faqe) të cilët janë të pakujdesshëm për namazin e tyre. Ata të cilët bëjnë vepra të mira vetëm për t’u dukur në sy të njerëzve dhe ata të cilët nuk japin as hua (fqinjit).”[122]

Urdhëri për kthimin e huasë

Allahu i Lartësuar thotë:

(إنَّ اللهَ يأمُرُكُمْ أنْ تُؤَ دُّوا الأماناتِ إلى أهلِها)

“Sigurisht që Allahu ju urdhëron që t’ua ktheni prapë atyre që u takojnë gjërat e dhëna juve amanet për ruajtje në besim.”[123]

Kompensimi i saj nëse prishet

Huamarrësi është i besueshëm dhe nuk e kompenson huanë e prishur vetëm nëse nuk kujdeset për të ose i vë kusht huadhënësi që nëse e prish plaçkën, atëherë do t’a kompensojë.

Tregon Saf’uan bin Ja’la se babai i tij ka thënë: Më ka thënë i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem):

“Kur të të vijnë të dërguarit e mi, jepu atyre tridhjetë mburoja (lufte) dhe tridhjetë deve.”

Thashë: O i Dërguari i Allahut! A t’ua jap si hua të garantuar apo për të më kthyer të njëjtën plaçkë? Tha: “Për të të kthyer të njëjtën plaçkë.”[124]

Thotë Emir Es-Saneani në librin “Subulus-Selam”:3/69:

“Huaja e garantuar është ajo e cila kompensohet me vlerën e saj nëse prishet, ndërsa huaja që duhet kthyer po e njëjta është ajo që nuk konpensohet me vlerë. Thotë: Dhe hadithi është argument për moskompensimin e huasë vetëm në rast kushtëzimi.”

☼☼☼

GJËJA E GJETUR

Ç’është gjëja e gjetur

E gjetura është çdo lloj pasurie që respektohet nga sheriati (që është e lejuar) e cila gjendet e humbur dhe nuk i dihet pronari.

Detyra e atij që gjen diçka të humbur

Kush gjen të holla që i kanë humbur dikujt, ka për detyrë të mësojë llojin dhe sasinë e tyre, pastaj t’ë marrë një besimtar të drejtë për të dëshmuar dhe ti ruajë ato dhe të pyesë se kujt i kanë humbur për një vit rresht. Nëse dikush vjen dhe pasi e provon për shenjat del se janë të atij, atëherë ia dorëzon ato të zotit qoftë edhe pas një viti. Në të kundërt, nëse nuk i del i zoti, atëherë i lejohet t’i përdorë ato për vete.

Suejd bin Gafle thotë: Takova Ubej bin Keab dhe më tha: Gjeta një qese me njëqind dinarë në të dhe shkova të pyesja të Dërguarin (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) se ç’të bëja me to? Ai tha: “Pyet për të një vit rresht!”

Pyeta një vit dhe nuk e gjeta të zotin e saj, pastaj shkova te i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe ai më tha: “Pyet për të edhe një vit tjetër!”

Pyeta edhe një vit tjetër por përsëri nuk e gjeta pronarin e saj, kështu që shkova te i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) për të tretën herë dhe ai më tha: “Ruaje qesen e tyre (copën ku ishin futur), numëroji të hollat dhe përdori ato për vete. Nëse vjen i zoti i tyre ktheja ato e në të kundërt shpenzoi për vete!”

Thotë Ubej: Atëherë i shpenzova ato për vete.

Thotë Suejdi: Më pas e takova Ubejin në Meke dhe më tha: Nuk e di nëse duhet pyetur tre vjet rresht apo vetëm një vit!”[125]

Ijad bin Himari transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush gjen diçka të humbur, le të marrë të dëshmojë një apo dy dëshmitarë dhe mos të ndërrojë as mos të fshehë diçka prej saj. Nëse vjen i zoti i saj, atëherë ka të drejtë ta marrë atë e nëse jo, atëherë ajo është pasuria e Allahut të cilën ia jep kujt të dojë (d.m.th. t’a shfrytëzojë ai që e gjen).[126]

Delet dhe devetë e humbura

Kush gjen një dele të humbur, duhet t’a marrë atë dhe të pyesë për të zotin e saj. Nëse e gjen ia kthen atij e nëse nuk e gjen, bëhet pronë e tij.

Ndërsa ai që gjen një deve të humbur, nuk lejohet që t’a marrë atë sepse nuk është frikë se atë mund t’a hajë ndonjë kafshë.

Zejd bin Halid El-Xhuheni (radiallahu anhu) thotë: Erdhi një beduin te i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe e pyeti për gjënë e gjetur. Ai (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) tha:

“Pyet për të zotin e saj një vit rresht dhe pyet nëse ndokush e njeh qesen dhe rripin e tyre. Nëse vjen i zoti i tyre, ia kthen ato atij dhe në të kundërt i përdor për vete.”

Tha (beduini): O i Dërguari i Allahut! Po me delen e gjetur ç’të bëj?

Tha (sal-lallahu alejhi ue sel-lem): “Ajo është e jotja, ose e vëllait tënd, ose e ujkut.” Tha (beduini): Po me devenë e humbur?

Atëherë ndryshoi fytyra e të Dërguarit (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe tha:

“Ç’të duhet ty me të! Ajo e ka me vete ushqimin dhe ujin e saj, pastaj mund të shkojë te uji dhe mund të hajë prej pemëve (pa pasur frikë se mund t’a hajë ujku apo ndonjë kafshë tjetër).”[127]

Gjetja e gjërave që hahen dhe atyre pa vlerë të konsiderueshme

Kush gjen në rrugë diçka që hahet, i lejohet atij që t’a hajë atë dhe kush gjen diçka pa vlerë të konsiderueshme, i lejohet t’a përvetësojë atë.

Tregon Enesi (radiallahu anhu) se i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) kaloi pranë një kokrre hurme të rënë në tokë dhe tha:

“Nëse nuk do të kisha frikë se mund të jetë prej sadakasë, do t’a haja atë.”[128]

Gjëja e gjetur në Harem (në territorin e Kabes)

Nuk lejohet marrja e gjësë së humbur në Harem, vetëm në rast se pyet për të zotin e saj përgjithmonë dhe nuk lejohet shpenzimi i saj pas një viti siç është për të gjeturat në vend tjetër.

Ibën Abasi (radiallahu anhuma) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Allahu i Lartësuar e ka bërë të ndaluar (të shenjtë) Mekën dhe ajo nuk është lejuar për ndokënd para meje dhe nuk do të bëhet e lejuar për ndokënd pas meje, ndërsa mua më është lejuar vetëm në një orë të një dite. Nuk lejohet në të prerja (lufta), thyerja e pemëve, trembja e gjahut (kafshëve) dhe nuk merret gjëja e humbur në të vetëm për atë që pyet për të zotin e saj.”[129]

☼☼☼

FËMIJA I GJETUR

Fëmija i gjetur është ai fëmijë i vogël që gjehet në rrugë, apo që ka humbur rrugën, apo që nuk i njihen prindërit.

Gjykimi për të

Marrja e tij është farz kifaje (obligim kolektiv) duke u bazuar në Fjalën e Allahut të Lartësuar:

(و تَعاوَنوا على البِرِّ و التَّقْوى)

“Ndihmojeni njëri-tjetrin në punë të mira e të devotshme!”[130]

Feja e tij, liria dhe shpenzimi për të

Nëse gjendet një foshnje (i hedhur) në një vend musliman, atëherë ai është musliman dhe kudo që të gjendet ai konsiderohet si një i lirë (që nuk është rob) sepse liria është origjina tek njerëzit. Nëse bashkë me të gjendet ndonjë pasuri, atëherë ajo shpenzohet për të e nëse nuk gjendet gjë, shpenzimet e tij i takojnë bankës së shtetit.

Sunejn bin Xhemijleh –një burrë prej fisit beni selim- thotë:

Më gjetën të humbur dhe më dërguan te Umer bin Hatabi (radiallahu anhu). Ai që më gjeti i tha: O prijës i besimtarëve! Ky është njeri i mirë. U meri tha: A është e vërtetë kjo? Tha: Po. Atëherë Umeri (radiallahu anhu) tha:

Merre atë dhe dije se ai është njeri i lirë, ti je kujdestari i tij dhe mbi ne janë shpenzimet e tij (mbi pasurinë e shtetit).”[131]

Trashëgimia e fëmisë së gjetur

Nëse fëmija i gjetur vdes dhe lë pasuri por nuk lë pas ndonjë trashëgimtar, atëherë trashëgimia e tij i kalon bankës së shtetit. Po ashtu edhe ed-dijetu –kompensimi i tij- nëse e vrasin i takon bankës së shtetit.

Pohimi i prejardhjes së tij

Nëse dikush pohon se i gjeturi është fëmija e tij, qoftë pohuesi burrë apo grua, atëherë ai hidhet mbi të në rast se të qenurit prind i tij është diçka e mundshme.

Nëse pohojnë dy apo më shumë njerëz, atëherë ai hidhet mbi atë që sjell fakte. E nëse asnjëri prej tyre nuk ka fakte, atëherë kjo gjë i lihet në dorë specialistit që i njeh prejardhjet sipas shëmbëlltyrës së njerëzve dhe pastaj fëmija hidhet mbi atë për të cilin gjykon specialisti.

Aisha (radiallahu anha) thotë: “Hyri te unë i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) i gëzuar dhe me fytyrë të qeshur dhe tha:

“A e di që Muxhzir El-Madlexhi vështroi pak më parë te Zejdi dhe Usameja të cilët kishin mbuluar kokat dhe këmbët i kishin të zbuluara dhe tha: Këto këmbë janë prej njëra-tjetrës.”[132]

Nëse njohësi i këtyre gjërave thotë se ai fëmijë është i dy vetëve, atëherë ai hidhet mbi ata të dy.

Transmeton Sulejman bin Jesar nga Umeri (radiallahu anhu) se në kohën e hilafetit të tij një grua shkoi me dy vetë në të njëjtin muaj në kohën e pastërtisë së saj (pas zakoneve). Specialisti tha: Ata që të dy kanë pjesë në të. Atëherë Umeri (radiallahu anhu) e hodhi atë fëmijë mbi të dy ata.”[133]

☼☼☼

DHURATA

Ç’është dhurata

Dhurata është falja e një plaçke dikujt tjetër pa pagesë dhe duke qenë dhuruesi gjallë.

Nxitja në të

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Dhuroni që të duheni!”[134]

Pranimi i dhuratës edhe nëse është pak

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Nëse do të më ftonin për të ngrënë shpatullën[135] e një kafshe apo kyçin e këmbës së saj, do t’i përgjigjesha ftesës dhe nëse do të më dhuronin një shpatull apo një kyç të këmbës së kafshës, do t’a pranoja dhuratën.”[136]

Dhurata që nuk kthehen mbrapsht

Azra bin Thabit El-Ensari thotë: Më ka treguar Themameh bin Abdullah pasi hyra te ai dhe më dha të hidhja parfum, se Enesi (radiallahu anhu) nuk e kthente mbrapsht parfumin dhe thoshte se i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) nuk e kthente parfumin mbrapsht.”[137]

Ibën Umeri (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Tre gjëra nuk kthehen mbrapsht: jastëkët mbështetës, gjalpi dhe kosi.”[138]

Kush ka më shumë të drejtë për t’i dhuruar atij

Aisha (radiallahu anha) tregon se i ka thënë të Dërguarit (sal-lallahu alejhi ue sel-lem): Unë kam dy komshije, cilës prej atyre t’i bëj një dhuratë? Tha: “Asaj që e ka derën e shtëpisë më afër derës tënde.”[139]

Ndalimi nga bërja dallim mes fëmijëve në dhuratë:

Neuman bin Beshir thotë: Babai im më dhuroi një pjesë të pasurisë së tij dhe nëna ime, Amrah bintu Ravaha i tha: Nuk jam dakord me këtë gjë pa folur me të Dërguarin e Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem). Atëherë ai shkoi te i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe ai i tha atij:

“A e bërë këtë gjë me të gjithë fëmijët e tu?” Tha: Jo. Tha i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem):

“Kini frikë Allahun dhe mbani drejtësi mes fëmijëve tuaj!”

U kthye babai im dhe e ktheu mbrapsht atë që më dhuroi.

Në një transmitim tjetër thuhet se i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) i tha atij: “Atëherë nuk dëshmoj për këtë sepse unë nuk bëhem dëshmitar për padrejtësi.”

Ndërsa në një transmetim të tretë thuhet: Pastaj tha (i Dërguari):

“A dëshiron që të të binden të gjithë njëlloj? Tha: Po. Tha: “Atëherë mos e bëj atë gjë!”[140]

Nuk lejohet që ndokush të kërkojë atë që dhuroi dhe as t’a blejë atë

Ibën Abasi (radiallahu anhuma) tregon se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Nuk na shkon për shtat shembulli i keq; ai që kthehet te dhurata e tij është si qeni që kthehet te e vjella e tij.”[141]

Zejd bin Eslem tregon se i ati i tij ka dëgjuar Umer bin Hatabin (radiallahu anhu) të thotë: Dhashë një kal për në Rrugë të Allahut dhe atij që ja dhashë i humbi. Atëherë doja t’a bleja prej atij që e kishte gjetur duke menduar se do të ma shesë lirë dhe pyeta për këtë të Dërguarin (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) e ai më tha:

“Mos e blij atë edhe sikur t’a japë me një dirhem të vetëm sepse ai që kthehet te lëmosha e tij është si qeni që kthehet te e vjella e tij.”[142]

Përjashtohet nga kjo prindi që i jep diçka fëmijës së tij:

Ibën Umeri dhe Ibën Abasi (radiallahu anhuma) tregojnë se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Nuk i lejohet askujt që jep ndonjë dhuratë, të kthehet tek ajo, përveç prindit në atë që i jep fëmijës së tij (atij i lejohet).”[143]

Por nëse ai të cilit i bëhet dhurata e kthen atë mbrapsht, atëherë nuk ka gjë që dhuruesi t’a marrë atë.

Aisha (radiallahu anha) tregon se i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) u fal dhe kishte veshur një rrobe të lëmuar me shënime në të. Gjatë faljes i tërhoqën vëmendjen shenjat e saj dhe pasi mbaroi faljen tha:

“Kthejani këtë këmishë Ebu Xhehmit dhe më sillni një tjetër të ashpër, sepse ajo ma tërhoqi vëmendjen në namaz pak më parë.”[144]

Gjykimi për atë që bën një dhuratë dhe më pas e trashëgon atë

Abdullah bin Burejdeh thotë se babai i tij ka thënë: Një grua erdhi te i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe tha: O i Dërguari i Allahut! Unë i dhashë si dhuratë nënës sime një robëreshë dhe ajo tani vdiq. I Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) tha: “Allahu ty të shkruajti sevape dhe t’a ktheu trashëgiminë.”[145]

Dhurata që marrin nënpunësit është diçka e pamerituar

Ebu Hamid Es-Saidi (radiallahu anhu) thotë: I Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ngarkoi për mbledhjen e zekatit një burrë prej fisit Ezd që e quanin Ibnu Letbijeh. Kur u kthye nga puna tha: Kjo është e juaja, kurse kjo m’u dhurua mua. I dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) hipi në minber dhe pasi falenderoi Allahun tha:

“Si është puna me punëtorin që e ngarkojmë me një punë dhe ai vjen e thotë: kjo është e jotja e kjo është e imja? A nuk ulet në shtëpinë e të jatit e të ëmës së tij dhe të shohë nëse do t’i dhurohet gjë apo jo?

Betohem në Atë që ka në Dorë shpirtin tim! Nuk merr ndonjë gjë prej saj vetëm se do t’i ngarkohet mbi qafë në Ditën e Kijametit…”

Pastaj ngriti duart deri sa pamë të bardhën e sqetullave të tij dhe tha: “A nuk e përcolla lajmin!” tre herë.”[146]

☼☼☼

MARRJA E DIÇKAJE ME FORCË

Kjo është që dikush të marrë diçka që i përket dikujt tjetër me pa të drejtë.

Gjykimi për të

Kjo gjë është padrejtësi dhe padrejtësia është errësirë e madhe në Ditën e Kijametit. Allahu i Lartësuar thotë:

(وَ لا تَحْسَبَنَّ اللهَ غافِلاً عَمَّا يَعمَلُ الظالِمُونَ إنَّما يُؤَخِّرُهُمْ لِيَوْمٍ تَشْخَصُ فيهِ الأَبْصارُ، مُهْطِعينَ مُقْنِعي رُءُوسِهِمْ لا يَرْتَدُّ إليهِمْ طَرْفُهُمْ وَ أفْئِدَتُهُمْ هَواءٌ)

“Mos mendoni se Allahu është i paditur e i pavëmendshëm për atë që bëjnë të padrejtët, por Ai u jep atyre kohë deri në një Ditë kur sytë do të zgurdullohen prej tmerrit. Atë Ditë ata do të vrapojnë me qafë të ngritur dhe sytë do t’i ngelin nga qielli, ndërsa zemrat e tyre janë bosh dhe nuk mendojnë nga hutimi e paniku.”[147]

(وَ لا تَأكُلُ أمْوالَكُمْ بَينَكُمْ بِالْباطِلِ)

“Mos hani nga pasuria e njëri-tjetrit padrejtësisht (me çdo lloj rruge të paligjhme)!”[148]

I Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë në Hutben e lamtumirës:

“Gjaku juaj, pasuria juaj dhe nderi juaj është i ndaluar për ju mes njëri-tjetrit siç është e ndaluar kjo ditë e sotme e shenjtë, në këtë muaj të shenjtë dhe në këtë vend të shenjtë.”[149]

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) tregon se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Nuk është besimtar ai që bën imoralitet kur e bën atë punë. Nuk është besimtar ai që pi alkool kur e pi atë. Nuk është besimtar ai që vjedh kur vjedh dhe nuk është besimtar ai që merr diçka me dhunë dhe njerëzit ngrenë kokën nga ai për t’a parë.”[150]

Ndalimi nga përfitimi prej të marrurës me dhunë

Është haram për atë që merr diçka me forcë t’a shfrytëzojë atë dhe e ka për detyrë që t’a kthejë atë.

I Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Askush prej jush mos të marrë plaçkën e vëllait të tij, as duke luajtur dhe as me seriozitet dhe ai që merr shkopin e vëllait të tij, le t’ia kthejë atë atij!”[151]

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) tregon se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush i ka hyrë në hak vëllait të tij (musliman), në nder apo diçka tjetër, le të kërkojë prej tij që t’ia bëjë hallall (t’ia falë) sot, para se mos të ketë dinar e as dirhem. Nëse ai ka punë të mira, do të merret prej tij aq sa të kompensohet padrejtësia e tij dhe nëse nuk ka punë të mira, do të merret prej të këqiave të atij tjetrit dhe do të hidhen mbi të.”[152]

Kush vritet duke ruajtur pasurinë e tij është dëshmor

Është e lejuar që muslimani të mbrojë veten dhe pasurinë e tij nëse ndokush ka për qëllim vrasjen apo marrjen e pasurisë së tij.

Ebu Hurejra (radiallahu anhu) thotë: Një burrë erdhi te i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe i tha: O i Dërguari i Allahut! Ç’farë të bëj nëse një njeri vjen për të marrë pasurinë time? Ai tha:

“Mos ia jep pasurinë tënde atij!” Tha: Po sikur të më sulmojë? Tha: “Atëherë sulmoje edhe ti!” Tha: Po nëse më vret? Tha (sal-lallahu alejhi ue sel-lem): “Atëherë ti je dëshmor.” Tha: Po nëse e vras unë atë? Tha: “Atëherë ai është në Zjarr.”[153]

Rrëmbimi i tokës

Seid bin Zejd (radiallahu anhu) thotë se ka dëgjuar të Dërguarin e Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) të thotë:

“Kush merr padrejtësisht një copë tokë (nga vëllai i tij), do t’i vihet në qafë (Ditën e Kijametit) prej shtatë tokave.”[154]

Transmeton Salimi nga babai i tij se i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush merr një copë tokë me pa të drejtë, do të fundoset deri në shtatë toka në Ditën e Kijametit.”[155]

Kush rrëmben një pjesë toke dhe e mbjell apo ndërton mbi të, urdhërohet që t’i shkulë të mbjellat dhe t’a prishë ndërtesën, sepse i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) thotë:

“Nuk ka asnjë të drejtë për atë që rrëmben padrejtësisht.”[156]

Nëse ai e ka mbjellur, atëherë i jepen shpenzimet dhe të mbjellat i kalojnë pronarit të tokës.

Rafi’ bin Hadixh (radiallahu anhu) tregon se i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush mbjell në tokën e dikujt tjetër pa lejen e tij, atëherë atij nuk i takon asgjë nga të mbjellat dhe i jepen ato që ka shpenzuar.”[157]

☼☼☼

ESH-SHUF’AH

Ç’është esh-shuf’ah

Shuf’ah në kuptimin gjuhësor është çiftëzimi, ndërsa në kuptimin legjislativ ajo është: kalimi i pjesës së ortakut ose komshiut te ortaku ose komshiu tjetër ndërkohë që kishte kaluar tek një i tretë që nuk ka qenë komshi i të parëve, duke i paguar komshiut që shet pjesën e vet shumën që ka kërkuar prej atij të tretit.

Gjërat në të cilat pranohet Shuf’ah

Xhabir bin Abdullah (radiallahu anhu) thotë: “I Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka gjykuar me shuf’ah në çdo gjë që nuk është ndarë, por nëse vihen kufijtë dhe ndahen rrugët atëherë nuk ka shuf’ah.”[158]

Kështu, nëse dikush ka ortak (komshi) në një pjesë toke, apo në ndonjë mur, shtëpi e tjera si këto, nuk duhet t’a shesë pjesën e tij para se t’ia paraqesë komshiut të tij dhe nëse e shet para se t’ia paraqesë atij, ai ka të drejtë që t’a prishë aktin e parë dhe t’a blejë vetë atë pjesë.

Xhabiri (radiallahu anhu) tregon se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Kush ka një pemë hurme apo një copë toke, mos t’a shesë atë para se t’ia paraqesë komshiut të tij!”[159]

Ebu Rafi’ (radiallahu anhu) tregon se i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Komshiu më i afërt ka të drejtë më shumë për të blerë shtëpinë e komshiut të tij.”[160]

Shuf’ah e komshive që kanë diçka të përbashkët

Nëse dy komshinj kanë një rrugë apo diçka tjetër të përbashkët në mes tyre, nuk i lejohet asnjërit prej tyre që të shesë pjesën e tij pa marrë leje nga komshiu i tij. Nëse ai e shet pa lejen e tij, atëherë ai ka të drejtë që t’a prishë aktin e parë dhe t’a blejë vetë atë.

Xhabiri (radiallahu anhu) transmeton se i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Komshiu ka më shumë të drejtë në pjesën e komshiut të tij, kështu që duhet të pritet edhe nëse nuk është prezent. Kjo nëse rruga e atyre të dyve është e përbashkët.”[161]

Ebu Rafi’ (radiallahu anhu) tregon se i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Komshiu më i afërt ka të drejtë më shumë për të blerë shtëpinë e komshiut të tij.”[162]

☼☼☼

AUTORIZIMI

Ç’është autorizimi (El-Uekale)

El-Uekale është të ngarkosh dikë tjetër në vendin tënd për çdo gjë apo për gjëra të caktuara.

Gjykimi për të

Autorizimi është i lejuar me Kur’an, Sunet dhe Ixhma’:

Allahu i Lartësuar thotë:

“Kësisoj, Ne i zgjuam ata (nga gjumi i gjatë) që ta pyetnin njëri-tjetrin. Njëri prej tyre tha: Sa kohë keni qëndruar (këtu në gjumë)? Ata iu përgjigjën: Kemi ndenjur ndoshta një ditë apo një pjesë të saj. Pastaj thanë: Zoti juaj, vetëm Ai e di më mirë se sa kohë keni qëndruar. Tani, dërgoni njërin prej jush me këtë monedhë argjendi në qytet dhe të gjejë ushqim të pastër e të ligjshëm për të ngrënë dhe t’iu sjellë edhe juve të tjerëve këtu dhe të ruhet që askush mos të marrë vesh gjë për ju!”[163]

Ebu Rafi’ (radiallahu anhu) thotë: “I Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) u martua me Mejmuneh duke qënë hallall (jo me rroben e bardhë të haxhit apo umras, por e kishte kryer atë) dhe hyri te ajo duke qënë hallall, kurse unë isha ndërmjetësi i atyre dyve.”[164]

Ai (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka pas autorizuar njerëz në kthimin e borxheve, ekzekutimin e ligjeve etj.

Muslimanët janë bashkuar në mendimin se autorizimi është i lejuar, madje i pëlqyeshëm, sepse ai është një lloj bashkëpunimi në të mira e devotshmëri kur dihet që jo çdo njeri është i mundur që t’i bëjë vetë punët e tij, kështu që ka nevojë për dikënd tjetër që t’i bëjë ato në vend të tij me autorizimin e tij.

Gjërat në të cilat lejohet autorizimi

Ç’do gjë që i lejohet njeriut t’a bëjë me dorën e tij, është e lejuar që ai të autorizojë dikënd tjetër në të.

I autorizuari duhet të jetë besnik

I autorizuari duhet të jetë besnik në atë që merr dhe që kryen dhe nuk kompenson gjë vetëm nëse prish diçka me qëllim.

I Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) thotë:

“Nuk kompenson gjë ai që është mirëbesuar.”[165]

Lutja jonë e fundit është

El-hamdu lilahi rabbil-alemin!

[1] Suretu El-Bekare:275.

[2] Suretu En-Nisa:29.

[3] Muttefekun alejhi.

[4] Buhariu.

[5] Buhariu, Tirmidhiu, Nesaiu.

[6] Ibnu Maxheh (Sahih).

[7] Ibnu Maxheh (Sahih).

[8] Muttefekun alejhi.

[9] Ibnu Maxheh (Sahih).

[10] Buhariu.

[11] Buhariu.

[12] Ibnu Maxheh Ebu Daud, Tirmidhi, Muslim (Sahih).

[13] Ibnu Maxheh, Tirmidhi, Ebu Daud (Sahih).

[14] Ibnu Maxheh (Hasen)

[15] Shitja me guraleca është një lloj tregtie e cila praktikohej në kohën e injorancës dhe kryhej duke hedhur disa guraleca mbi mall dhe malli ku binin guralecat bëhej i detyrueshëm të blihej.

[16] Muslim, Tirmidhi, Ebu Daud, Ibnu Maxheh, Nesai (Sahih).

[17] Muslim (Sahih).

[18] Muttefekun alejhi.

[19] Muttefekun alejhi.

[20] Muslim, Tirmidhi, Ebu Daud, Ibnu Maxheh, Nesai (Sahih).

[21] Ibnu Maxheh, Tirmidhi, Ebu Daud (Sahih).

[22] Muttefekun alejhi.

[23] Muttefekun alejhi.

[24] Muttefekun alejhi.

[25] Ebu Daud (Sahih).

[26] Ebu Daud (Hasen).

[27] Muttefekun alejhi.

[28] Muttefekun alejhi.

[29] Muttefekun alejhi.

[30] Muttefekun alejhi.

[31] Buhariu.

[32] Muttefekun alejhi.

[33] Muslimi, Ebu Daudi, Tirmidhiu (Sahih).

[34] Muttefekun alejhi.

[35] Ebu Daud, Tirmidhi, Nesai (Sahih).

[36] Muttefekun alejhi.

[37] Muttefekun alejhi.

[38] Buhariu, Ebu Daudi, Nesai.

[39] Suretu Haxh:5.

[40] Bekare:278-279.

[41] Bekare:275.

[42] E zhduk kamatën duke e hequr plotësisht nga dora e marrësit të saj ose ia bën haram bereqetin e pasurisë së tij, madje ia heq atë në këtë botë dhe e dënon në botën tjetër.

[43]Bekare:276.

[44] Muttefekun alejhi.

[45] Muslim.

[46] El-Hakim (Sahih).

[47] Ahmedi (Sahih).

[48] Ibnu Maxheh (Sahih).

[49] Muslimi.

[50] Muttefekun alejhi.

[51] Muttefekun alejhi.

[52] Muttefekun alejhi.

[53] Muslimi.

[54] Ebu Daud (Sahih).

[55] Buhariu.

[56] Muttefekun alejhi.

[57] Muttefekun alejhi.

[58] Ebu Daud, Ibën Maxheh, Tirmidhi, Nesai (Sahih).

[59] Muttefekun alejhi.

[60] Dhe sigurisht që fitimi do të ndahet pasi të jenë ndarë shpenzimet e tokës dhe t’i jenë dhënë atij që i ka shpenzuar.

[61] Buhariu, Nesai.

[62] Siç ndodh përgjithësisht sot nëpër firmat të cilat kanë blerë toka dhe punësojnë punëtorë me pagesë për mbjelljen dhe kultivimin e tyre

[63] Muslim, Ebu Daud, Nesai (Sahih).

[64] Muttefekun alejhi.

[65] Muttefekun alejhi.

[66] Buhariu.

[67] Tirmidhiu (Sahih).

[68] Ebu Daud (Sahih).

[69] Talak:6.

[70] Kasas:26.

[71] Kehf:77.

[72] Buhariu.

[73] Kasas:27.

[74] Siç ndodh përgjithësisht sot nëpër firmat të cilat kanë blerë toka dhe punësojnë punëtorë me pagesë për mbjelljen dhe kultivimin e tyre

[75] Muslim, Ebu Daud, Nesai.

[76] Ibën Maxhe (Sahih).

[77] Buhariu (Hasen).

[78] Nur:33.

[79] Muslim (Sahih).

[80] Muttefekun alejhi.

[81] Ahmed (Sahih).

[82] Ebu Daud (Sahih).

[83] Ibën Nasër (Sahih).

[84] Suretu Sad:24.

[85] Suretu Nisa’:12. Ajeti është argument për pohimin e ortakësisë dhe shoqërive të ndryshme përgjithësisht.

[86] Ibën Maxheh (Sahih).

[87] Muzzemil:2

[88] Malik, Bejhaki (Sahih).

[89] Darakutni, Bejhaki (Sahih).

[90] El-Bekare:282.

[91] El-Hakim, Bejhaki (Sahih).

[92] Muttefekun alejhi.

[93] Buhariu, Ebu Daudi, Nesai, ibën Maxheh.

[94] Muslim, Tirmidhi, Ebu Daud (Sahih).

[95] Ibën Maxheh (Hasen).

[96] Ibën Maxheh, Tirmidhi (Sahih).

[97] Turmidhi (Sahih).

[98] Ibën Maxheh (Sahih).

[99] Muslim, Tirmidhi, Nesai (Sahih).

[100] Buhariu.

[101] Ibën Maxheh (Hasen Sahih).

[102] En-Nisa’:58.

[103] Ibën Maxheh (Sahih).

[104] El-Bekare:280.

[105] Buhariu.

[106] Ibën Maxheh (Sahih).

[107] Muttefekun alejhi.

[108] Nesai, Ibën Maxheh, Ebu Daud (Hasen).

[109] Buhariu, Bejhakiu (Sahih).

[110] Muddethir:38.

[111] El-Bekare:283.

[112] Muttefekun alejhi.

[113] Buhariu, Ebu Daudi, Tirmidhiu, ibën Maxheh.

[114] Ibën Maxheh, Ahmed (Sahih).

[115] Nisa’:58.

[116] Tirmidhiu, Ebu Daudi (Sahih).

[117] Ibën Maxheh (Hasen).

[118] Darakutni, Bejhakiu (Hasen).

[119] Bejhakiu:6/289.

[120] El-Maide:2.

[121] Tirmidhiu, Ibën Maxheh (Sahih).

[122] El-Maun:4-7.

[123] Nisa’:58.

[124] Ebu Daud (Sahih).

[125] Muttefekun alejhi.

[126] Ibën Maxheh, Ebu Daud (Sahih).

[127] Muttefekun alejhi.

[128] Muttefekun alejhi.

[129] Buhariu.

[130] El-Maide:2.

[131] Malik, Bejhaki (Sahih).

[132] Muttefekun alejhi.

[133] Bejhakiu (Sahih).

[134] Bejhakiu (Hasen).

[135] Shpatulla e kafshës ka qenë pjesa më e preferuar e mishit të kafshës te i Dërguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem), ndërsa kyçi i këmbës është diçka pa vlerë që nuk ka mish. I ka përmendur këto të dyja për të thënë që do i përgjigjesh ftesës dhe do e pranonte dhuratën njëlloj, nëse ishte diçka e preferuar apo diçka pa ndonjë vlerë të konsiderueshme.

[136] Buhariu.

[137] Buhariu, Tirmidhiu.

[138] Tirmidhiu (Hasen).

[139] Buhariu, Ebu Daudi.

[140] Muttefekun alejhi.

[141] Muttefekun alejhi.

[142] Muttefekun alejhi.

[143] Ebu Daud, Tirmidhi, Nesai (Sahih).

[144] Muttefekun alejhi.

[145] Muslim, Tirmidhi, Ebu Daud.

[146] Muttefekun alejhi.

[147] Ibrahim:42-43.

[148] Bekare:188.

[149] Sahihul-Xhamiu i Albanit Allahu e mëshiroftë.

[150] Muttefekun alejhi.

[151] Ebu Daud, Tirmidhi (Hasen).

[152] Buhariu, Tirmidhiu (Sahih).

[153] Muslim, Nesai (Sahih).

[154] Muttefekun alejhi.

[155] Buhariu (Sahih).

[156] Tirmidhiu, Bejhakiu (Sahih).

[157] Tirmidhiu, Ibën Maxheh (Sahih).

[158] Buhariu, Ebu Daudi, Ibën Maxheh, Tirmidhiu.

[159] Ibën Maxheh, Nesai (Sahih).

[160] Ibën Maxheh (Sahih).

[161] Ebu Daud, Tirmidhi, Ibën Maxheh (Sahih).

[162] Ibën Maxheh (Sahih).

[163] El-Kehf:19.

[164] Darimi, Ahmed (Sahih).

[165] Sahihul-Xhamiu (Hasen).

RREGULLAT E SHITBLERJES NE ISLAM